Хлопчыкi i дзяўчынкi

ISBN 978-5-4496-5845-6

Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero

інтро

Неяк я — валасаты філосаф Марк, і адзін просты пісьменнік — мой знаёмец, сядзелі на плоце. Нам крыху замінаў калючы дрот, а над намі тырчала высокая тэлевежа. А вось перад нашымі вачыма маячыла старая машына. Выдатная карціна, наогул. І вось мой сябар пісьменнік пытае мяне:

— Скажы, Марк, чым мы зоймемся сёння? Мы ж не будзем зноўку круціць твае пэйсы?

— Не, вядома, — сказаў я. — Сёння я раскажу табе восем істэрый… ой, гэта значыць гісторый.

— Так гісторый цi істэрый?

— Можна сказаць і так, і так, — адказваў я.

— Ну давай, расказвай, — сказаў мне мой сябар просты пісьменнік.

Максiмка

Добры дзень, дарагія мае! Кланяюся ўсім тым, хто чытае гэты сшытак. Завуць мяне Максімка Багушэвіч. Ад нараджэння мне адзінаццаць гадкоў, а нарадзіўся я ў 1907 годзе, каля Гродна. Тата кажа, што я цямлівы не па гадах і што мне трэба шмат чытаць і вучыцца прыгожа пісаць. Часам ён жартуе, што я, можа быць, стану пісьменнікам. Мне насамрэч вельмі падабаецца пісаць і ад таго я вырашыў весці дзённік. Для гэтай справы тата даў мне свой сшытак. Ён вельмі добры і вялікi. Я мяркую, калі-небудзь сшытак гэты хто-небудзь прачытае і таму напісаў, што кланяюся таму, хто яго чытае.

13 сьнежня, год 1918

Мой тата ўжо месяц таму прапаў. Пайшоў у лес па дровы, і не вярнуўся дадому. Іншых родных у мяне няма, таму і адправілі мяне ў прытулак. Прытулак гэты займае манастыр святых Барыса і Глеба. Стаіць ён на гары над самым Нёманам, які я вельмі люблю. Раней мы лавілі ў Нёмане рыбу з маім старэйшым братам Лёвушкай. Лёвушка казаў, што Нёман — наш бацька, а потым смешна махаў рукамі і паўтараў вельмі грозным голасам: «Бацька!» Рыбы, бывала, выцягвалі шмат. Аднойчы злавілі нават велізарнага шчупака. Казаў Лёвушка, што гэты шчупак паўпуда вагой. Я дык браць яго баяўся. Вельмі ўжо ў яго была страшэнная морда. А Лёвушка смяяўся з мяне. Лёвушка мой загінуў на вайне з немцамі. Цяпер у мяне толькі тата.

20 снежня, год 1918

У прытулку ўбачыў я сцяг. Белы, а пасярэдзіне чырвоная паласа. Вісіць ён на самой браме. Ніколі такога не бачыў, але мне ён чымсьці спадабаўся. У нас ёсць школа, а ў ёй выкладае вельмі добрая настаўніца, якую я клічу цёткай. Цётка Тэкля Станішэўская, якая вучыць нас у школе, кажа, што гэта сцяг нашага народа. Я вельмі люблю цётку Тэклю і баюся яе. Адзін хлопчык сказаў мне, што яна першая настаўніца, якая вучыць на нашай простай мове. Не ведаю адкуль ён гэта ўзяў. Можа быць, хто-небудзь са старэйшых распавёў яму гэта. Мой тата казаў, што я павінен вучыцца на нашай мове. А мне вось вельмі падабаецца руская мова, але я згодны з татам, што наша мова нам родная да самых касцей, таму што яна ад нашай зямлі і продкаў.

27 снежня, год 1918

Цётка Тэкля казала сёння ў школе, што ў горад прыехаў важны чалавек і ён будзе цяпер галоўным у краіне, у якой мы самі будзем свабодным народам і гаспадарамі на землях сваіх. Яго прозвішча Луцкевіч. Я хачу запомніць гэтае прозвішча. Цётка кажа, што ён наш вызваліцель і прарок. Я не вельмі разумею, што такое прарок. Цікава, што сказаў бы тата.

29 снежня, год 1918

Мы хадзілі ў горад з нашым выхавальнікам дзядзькам Пашам. Нейкі немец спыніў нас і смяяўся над намі. Ён казаў, што мы маленькі народец і мы павінны падпарадкоўвацца немцам, а з-за таго, што немцы прайгралі вайну нас цяпер будуць рабіць палякамі. Немец толькі трохі ведаў рускую мову і ў яго атрымліваліся вельмі смешныя словы. Ды, акрамя таго, ён яшчэ і не вымаўляе р. Дзядзька Паша сказаў нам, што мы не палякі і што ён бы палякаў вешаў, а немцаў усіх да аднаго расстраляў бы. Ён вельмі раззлаваўся, але хутка супакоіўся. У яго ёсць маленькая фляжка, з якой ён п'е самагонку і пасля таго як вып'е — адразу супакойваецца. Мне здаецца палякі нядрэнныя людзі, толькі вельмі ганарлівыя. Так казаў тата.

1 студзеня, год 1919

Спраўлялi ў прытулку Новы год. Я ўспомніў як мы святкавалі з татам і Лёвушкай. Тады тата сам прыгатаваў нам вялікі пірог і наліў самаробнага віна. Я вельмі сумую па таце.

2 студзеня, год 1919

У нас ёсць у прытулку хлопчык, якога завуць Адамас. Прозвішча яго Казлаўскас. Ён кажа, што хутка Гродна будзе часткай Літвы і ўсе мы станем літоўцамі. Мне ён сказаў, што ў яго сапраўднае літоўскае прозвішча і што маё прозвішча таксама стане літоўскiм, і я буду звацца Багушавiчус. Дзядзька Паша чуў нашую размову і адказаў, што гэта ў мяне сапраўднае літоўскае прозвішча, і што гэта Адамас павінен быць Казловічам, а не я Багушавiчусам. Я б не хацеў, каб мяне клікалі Максiмкас. А мы самі дражнім гэтага Казлаўскаса мянушкай Мадамас.

15 студзеня год 1919

Мы гулялі з дзядзькам Пашам па набярэжнай ля Старога замка. Там сустрэўся нам нейкі паляк. Яны з дзядзькам Пашам разгаварыліся. Паляк гэты стаў даказваць, што Гродна заўседы было польскім і хутка зямля гэтая зноў адыйдзе да Польшчы, якая ўжо збіраецца з сіламі, каб зямлю гэтую канчаткова забраць сабе. Дзядзька Паша слухаў яго і толькі грозна вырушыў брывамі, а паляк усё казаў нешта. Потым ён стаў размахваць рукамі і нават крычаць, што і Брэст — іх горад, і што Менск — польскі, і далёкі Віцебск павінен належаць Польшчы, а не маскалям. А наш дзядзька Паша толькі моўчкі высмаркаўся. Тады паляк стаў казаць, што ніякіх беларусаў няма і што хутка кожны жыхар Гродна павінен будзе прызнаць сябе палякам, а калі хто не захоча добраахвотна, таго прымусяць. Вось пасля гэтых слоў дзядзька Паша размахнуўся і ўдарыў паляка ў сківіцу, ад чаго той адразу ўпаў і доўга ляжаў без прытомнасцi. Мы прынеслі з Нёмана вады і вылілі яму на твар. Хутка пасля гэтага ён ачомаўся. Дзядзька Паша падняў яго пад пахі, даў яму сербануць сваёй самагонкі, сербануў сам, і злёгку штурхнуў паляка ў спіну, а той пайшоў па набярэжнай: злёгку хістаўся і казаў сабе пад нос: «Курва». Пакуль мы ішлі назад у прытулак дзядзька Паша крычаў, што вельмі не любіць палякаў і тады я спытаўся ў яго: да якога народу ён сам сябе залічвае? Дзядзька Паша не адказаў. Тады я спытаў: ці не лічыць ён сябе беларусам ці тутэйшым? Тады дзядзька Паша сказаў, што ён паляк. Я падумаў: як дзіўна, што дзядзька Паша б'е палякаў і не любіць палякаў, але сам паляк, а ён, як быццам прачытаўшы мае думкі, дадаў, што ён тутэйшы паляк, а гэта нешта зусім іншае і вельмі адрознае ад паляка.

7 лютага, год 1919

Мы хадзілі з дзядзькам Пашам на Сянны рынак. Там рабіў выступ нейкі жыд у фуражцы з чырвонай зоркай. Ён казаў, што месца беларусаў у адзінай сям'і народаў Расійскай Імперыі, і што цяпер, калі гэтая імперыя развалілася, сапраўдную ўладу атрымаў просты рабочы народ. Ён махаў рукамі і крычаў: «Мы славяне! Нас не знішчыць клас рабаўнікоў-паноў!» Людзей было шмат, але яны ўсе адыходзілі ад жыда далей і рабілі выгляд, што яго не заўважаюць.

19 лютага, год 1919

Сёння самы шчаслівы дзень майго жыцця! Вярнуўся мой тата! Аказваецца, калі ён быў у лесе, на яго напалі немцы марадзёры і сталі патрабаваць грошай, а калі ён сказаў, што ў яго нічога няма, яны яго збілі, парэзалі нажом і знялі з яго ўсю вопратку і абутак. Тата думаў, што памрэ і ўжо не ўбачыць мяне, але яго падабралі нейкія людзі з вёскі, якая была побач з лесам. Тата доўга хварэў, а яны яго выходжвалі і цяпер ён нават і не ведае, як ім аддзячыць. Цяпер я ўжо не ў прытулку. Тата забраў мяне ў маленькую кватэру, якую зняў на тыя грошы, што зарабіў да вайны. Аказваецца, закапаў ён іх у нейкім лесе.

1 траўня, год 1919

Мы з татам жывем цяжка, але з ім мне значна лепш, чым у прытулку. Я б хацеў трапіць на магілу Лёвушкi, але не ведаю, дзе яна. Цяпер у горадзе кіруюць палякі, а наша радзіма цяпер Польшча.

25 траўня, год 1919

Я бачыў незвычайны сон. Як быццам на месцы манастыра, у якім быў наш прытулак, пабудавалі дзіўны дом, з крывымі сценамі і статуяй каня над уваходам. Я быў ўнутры і бачыў, што гэта падобна на вельмі вялікі тэатр. Я адзін раз быў з татам у тэатры і мне спадабалася. Дык вось, у гэтым тэатры выступаў нейкі чалавек, а на сцэне вісеў вянок з чырвонай зоркай. Чалавек казаў, што галоўнае гэта братэрскі саюз… і тут я прачнуўся…

2 чэрвеня, год 1919

Папа паклікаў мяне і сказаў, што раз цяпер мы жывем у Польшчы, то павінны стаць палякамі. Ён быў вельмі маркотны, мне нават здалося, што ён можа заплакаць. Але ён не заплакаў, а стаў гаварыць са мной пра польскую школу. Я не хачу ў польскую школу, але раз тата кажа, што мне трэба ў яе ісці, значыць — я так і зраблю!

7 траўня, год 1926

Я знайшоў гэты свой стары дзённік. Шмат гадоў прайшло з таго часу, як я пісалэм до него. Тэраз я амаль увесь час гавару на польскай мове. Цо ешчэ я мог бы додаць сюды. Старая настаўніца мая — Станішэўская — даўно памерла. Я пасля польскай школы хачу паступіць да польскага універсітэта. Хачу вучыцца ў Варшаве. Жывём мы з татам нядрэнна. Польшча паволі ўпрыгожвае, на кшталт Еўропы, наш крэсовы гарадок. Я хачу пакласці гэты сшытак у бутельку і выкінуць у Нёман. Можа хто-небудзь калі-небудзь знойдзе гэтыя запісы. Якімі б не былі тады людзі, і ў якой краіне б ні жылі яны, я мам надзею, што яны будуць любіць свае родныя мясціны.

Андрэйка

(Мой дзёньнік у якім няма дат, бо пішу па памяці і даты не памятаю)

Дзверы ў кабінет начальніка заўсёды выклікалi ў мяне роспач. Так-так, адзін погляд на iх цёмную, вечна бруднаватую паверхню, адразу ж прыводзіў мяне ў стан крайняй нервовасці. Таму я хацеў праскочыць iх як мага хутчэй. Не надта гучна стукнуўшы ў ненавісную перашкоду, два разы, косткамі пальцаў, я націснуў на абшарпаную ручку і рашуча ўвайшоў.

— Дазвольце, Аляксандр Браніслававіч? — спытаў я, увайшоўшы ў кабінет.

— Заходзь, Андрэй. Ну чо, змагар? Ужо бачыў?

Начальнік зноў назваў мяне змагаром. Амаль уся ўправа называла мяне так, з-за таго, што я размаўляю амаль выключна на беларускай мове. Што тут дзіўнага? Я жыву ў Беларусі, я — беларус. Мая мама была настаўніцай беламовы ў школе. Чаму я не павінен гаварыць на роднай мове? Хаця… ніхто прама і не кажа, што не павінен. Проста ўсе вакол глядзяць на мяне, як на прышэльца. Ды яшчэ гэтыя жарты…

— Дык ты бачыў? — паўтарыў сваё пытанне Аляксандр Браніслававіч.

— Што менавіта?

— Надпіс на нашым будынку, што! — адрэзаў начальнік.

— Не. Неяк не заўважыў. Спяшаўся на дзяжурства.

— Злева ад уваходу здаравеннымі літарамі напісана «Дыктатура», — сказаў Аляксандр Браніслававіч, голас якога станавіўся ўсё больш сярдзітым.

— Шчыра кажу, не бачыў.

— Ну так схадзі і паглядзі! Потым вернешся!

Я выйшаў з кабінета і пайшоў па доўгім калідоры да выхаду з будынка. Мой бацька быў міліцыянерам, як і мой дзед. Але можа быць мне не варта было працягваць гэтую традыцыю? Дынастыя? Ну так… Дынастыя. Але калісьці ж трэба пачаць новую… Навошта мне гэта? Проста я з дзяцінства марыў стаць міліцыянерам. І вось — стаў! Працую некалькі гадоў. Праца, вядома, не цукар. Неяк я бег за хуліганам і выкрыкваў загады спыніцца, а ён на судзе потым сказаў, што не разумеў мяне бо не ведае мовы, на якой я яму крычаў. Белабрысы беларускі хлопец з прозвішчам Андрушевiч не ведае мовы…

Я выйшаў на вуліцу і агледзеўся. Злева ад уваходу сапраўды ззяў яркi вялікi надпіс: «Дыктатура» выпісаны жоўтымі літарамі, даволі акуратна. Я вярнуўся ў кабінет начальніка.

— Ну шо бачыў? — спытаў Аляксандр Браніслававіч, адарваўшыся ад вывучэння дакументаў.

— Так точна.

— Я вось думаю, ці не ты гэта напісаў, змагар ты наш. А?

— Што? — мой голас гучаў здзіўлена. — Ды як вы наогул можаце мяне падазраваць? Глупства нейкае. Навошта мне гэта?

— Дык ты ж у нас самы несвядомы.

— Гэта чаму ж?

— Сам ведаеш! — заявіў начальнік.

— Паняцця не маю.

— Ну хопіць прыдурвацца, Астапеня! — прыкрыкнуў палкоўнік. — Ты, * ляць, усё разумееш… А калі не хочаш, каб цябе, у такіх сітуацыях, падазравалі, то і паводзь сябе як чалавек, размаўляй нармальна…

— А я што ненармальна размаўляю? Я што не маю права размаўляць на роднай мове, якая, дарэчы, дзяржаўная?..

— Маеш-маеш, — перапыніў мяне Аляксандр Браніслававіч, — я проста табе па-добраму хацеў параіць… ну каб ты ў такія вось сітуацыі не трапляў.

— Ды якія такія? У вас наогул ніякіх падстаў мяне падазраваць няма.

— А вось і ёсць.

— Не, няма падстаў.

— Ты мне яшчэ будзеш тут спрачацца, нягоднік! — крыкнуў начальнік.

— Не-не, — адказаў я.

— Кароч, ясна ўсё з табой… Ідзі і падумай аб сваіх паводзінах!

— Пра што канкрэтна падумаць?

— Вольны! — гаркнуў палкоўнік і я выйшаў з кабінета.

Надпіс зафарбавалі хутка. Але праз некалькі дзён ён зноўку з'явіўся на тым жа месцы, амаль такi ж, як першы. Вялікi, зроблены жоўтай фарбай, надпіс: «Дыктатура» зноў бударажыў наша міліцэйскае ўпраўленне, будынак якога раскінулася ў цэнтры горада на невялікай горцы. З раніцы я быў на працы і мяне зноў выклікалі да Аляксандра Браніслававіча.

— Бачыў? — спытаў палкоўнік, гледзячы на мяне спадылба.

— Так точна, бачыў.

— Што думаеш?

— А што я магу думаць?

— Ты мне дурня не ляпі! — крыкнуў начальнік.

— Вінаваты…

— Ну, карацей, Астапеня, спытаю прама: ты пісаў?

— Не, не я, — сказаў я цвёрдым тонам, гледзячы палкоўніку прама ў вочы.

— Хм… А я вось на цябе падумаў.

— Гэта я ўжо зразумеў.

— Ну раз не ты, то добра. Давай тады займіся гэтай справай. Трэба знайсці гэтага мастака *ляць, маць яго… Зайдзі да Колі. Хай табе пакажа запісы з камер. Круціся як хочаш, а знайдзі гэтага *ляць Айвазоўскага…

— Айвазоўскі пісаў марскія пейзажы, — сказаў я і тут жа прыкусіў язык.

— Ты што яшчэ і разумнічаць будзеш? — з кіслай усмешкай спытаў начальнік.

— Не.

— Пайшоў нахрэн адсюль да Колі! — загрымеў Аляксандр Браніслававіч, узнімаючыся з крэсла і хутка чырванеючы.

— Ёсць! — спалохана крыкнуў я і, чаканячы крокi, выйшаў з кабінета, пачуўшы ў спіну «Змагар, маць тваю».

— Здарова, Андруха змагарок, БЧБ не захапіў? — сказаў Коля, калі я ўвайшоў у яго кабінет. — Ты, мабыць, наконт запісаў з камеры над сценкай, на якой гэты хрэнаў надпіс, так?

— Так, — адказаў я.

— Няма там нічога.

— Як гэта нічога няма? — прамармытаў я. — З крайняй камеры павінна быць бачна.

— Павінна, але не бачна, — сказаў Коля.

— Мда… — сказаў я задуменна.

Праз тыдзень надпіс зафарбавалі, а яшчэ праз дзень ён з'явiўся зноў.

— Ну як поспехі? — спакойна спытаў Аляксандр Браніслававіч, але маё натрэніраванае вуха пачула ледзь улоўныя ноткі гневу ў яго голасе.

— Я… я не ведаю… — прамармытаў я.

— А хто ведае? Хто павінен, маць тваю, ведаць, — зароў начальнік. — У Колі быў ці бегаў на мітынг з БЧБ?

— Так точна, быў, — адказаў я.

— І што? — спытаў палкоўнік.

— Нічога. На вiдэа нічога няма.

— Маць вашу, ды як на вiдэа можа нічога не быць, калі крайняя камера ахоплівае гэтую сценку, а?

— Я… я не ведаю… — прабуркаў я.

— Трыдварасы, маць вашу, — бушаваў начальнік. — Добра, я сёе-тое прыдумаў, — сказаў ён трохі супакоіўшыся.

Праз тыдзень над тым самым месцам, якое аблюбаваў для сябе няўрымслівы мастак, паставілі яшчэ адну камеру. Надпіс паспелі зафарбаваць за два дні да гэтага. Аднак праз некалькі дзён ён з'явіўся зноўку, а Коля далажыў, што і новая камера не змагла зафіксаваць няўлоўнага аматара жоўтай фарбы.

— Ты мне пакладзеш пасведчанне на стол, змагар! — пагрозліва прашыпеў палкоўнік, калі я зноў увайшоў у яго кабінет.

— Ды за што? — амаль выгукнуў я.

— А за тое, змагар, — адрэзаў Аляксандр Браніслававіч.

— Ды я ж не вінаваты… Што я магу зрабіць?

— Тое-сёе можаш, тваю маць, — сказаў палкоўнік, злёгку пастукваючы пальцамі па стале і радасна пасміхаючыся. — З сённяшняй ночы будзеш дзяжурыць у машыне і падпільноўваць гэтага Айвазоўскага…

— Айвазоўскі… — пачаў я.

— Што? Што ты там хацеў сказаць? — спытаў Аляксандр Браніслававіч, злёгку прыўздымаючыся ў крэсле.

— Не, нічога, — адказаў я і апусціў вочы.

— Вось так лепш, — заўважыў начальнік. — Можаце ісці, Астапеня.

Тры наступных ночы я дзяжурыў у машыне, запаркаваннай непадалёк ад сценкі, на якой перыядычна красаваўся жоўты надпіс. Было вельмі цяжка, але я дамогся выніку! Надпіс не з'явіўся.

— Ну вось бачыш, Андрэй, — сказаў Аляксандр Браніслававіч, — ёсць вынік. Можа пакінуць цябе дзяжурыць яшчэ на месяцок?

— Але… — пачаў я.

— Ну хай там, — сказаў палкоўнік і засмяяўся. — Бачу, што ты ледзь на нагах стаіш. Можаш адаспацца. Скачы дадому, як гэтая ваша Павоня.

— Пагоня! — паправіў я.

— Вольны! — сказаў палкоўнік і махнуў рукой.

Я выйшаў з кабінета. А праз два дні жоўты надпіс: «Дыктатура» зноўку віднеўся на сцяне ўправы. Ён здаваўся нават крыху большым, чым папярэднія. Я быў у жаху, прадчуваючы, што зараз зробіць са мною начальнік. Але мяне ніхто не выклікаў. Усё было ціха. А яшчэ праз некалькі дзён да непераможнага жоўтага слова, якое чамусьці не сталі зафарбоўваць, дадаўся больш дробны і каравы надпіс, зроблены чырвонай фарбай. Гэта было адно слова: «пралетарыяту».

— Дыктатура пралетарыяту! — прачытаў услых Коля, стоячы побач са мною ля распісанай сценкі.

— А чаму не зафарбоўваюць? — спытаў я.

— А навошта? — адказаў пытаннем на пытанне Коля. — Гэта адну дыктатуру нельга, а дыктатуру пралетарыяту — можна. Адно слова падобна да адной чаркi — дробязь, а можа ўсё памяняць, — дадаў ён і паднёс да рота цыгарэту.

— Слухай, Коля, што гэта ўсё значыць? Ты ж кiруешь камерамі. Ты ж разумееш, што такога не можа быць, каб надпіс з'явіўся, а таго, хто гэта пісаў на відэа не было.

Коля трохі памаўчаў, а потым паглядзеў мне прама ў вочы і сказаў:

— Ну так, я сапраўды загадчык камер, так што калі я сам з гэтымі запісамі паваражу, то і канцоў няма. Быў чалавек на відэа і сплыў.

Коля зарагатаў, гледзячы на мой здзіўлены выраз твару.

— Але… навошта табе гэта? — спытаў я разгубленым тонам.

— Ну дык гэта ж я і пісаў на сцяне, — адказаў Коля.

— Ты? — шэптам прагаварыў я, гледзячы на яго шырока расплюшчанымі вачыма.

— Я! Табе вось, прызнаюся. Таму што ты, можна сказаць, мой герой.

— Але навошта ты гэта рабіў?

— Ты нешта гаворыш на роднай мове, а я на ёй пішу, — адказаў Коля і глыбока зацягнуўся цыгарэтай. — Я дык наогул з дзяцінства люблю пахуліганіць. І Купалу таксама вельмі люблю. І Багдановіча люблю, больш за ўсiх, дарэчы. І цябе таксама люблю. Нас тут такіх — уся ўправа, акрамя начальства. І мы ўсе цябе любім. А кпім, каб на нас не падумалі… ну што цябе падтрымліваем не падумалі. Можа быць і не трэба было мне прызнавацца. Але ты ж мяне не выдасі, праўда?

Я стаяў моўчкі, асэнсоўваючы інфармацыю.

— А навошта ты дапісаў «пралетарыяту»? — праз хвіліну спытаў я.

— Дык гэта не я, — адказаў Коля. — Гэта Аляксандр Браніслававіч. Сам пацiху накалякаў ноччу. Выкруціўся-такі, хітрун, — дадаў Коля і засмяяўся.

Наталка

2006 г.

Я не вяла дзённічак з маіх пятнаццаці гадоў. А цяпер мне (страшна пісаць нават) ужо дваццаць пяць. Хаця… Не варта тут хлусіць хаця б самой сабе. Мне нават крышачку больш, чым… дваццаць пяць… Добра… хопіць пра ўзрост. Што ж мне яшчэ такое тут напісаць? Мабыць, пачну з пачатку. Я хачу трэніраваць гэтую іх мову. Ну беларускую. Размаўляць у мяне атрымліваецца зусім дрэнна, але пісаць магу крышачку лепей… Таму гэты дзённік будзе строга на беларускай. Гэта я сабе абяцаю. Шчырае слова! О! Здаецца, прыйшоў Антошык. Працягну потым.

Зрабіла Антошыку абед. Кахаю яго… бубачку. Ну дык вось! Я хачу трэніраваць гэтую іх мову, таму што баюся Гэтых. Іх усё больш мне стала здавацца, што яны могуць узяць і… ну… як бы гэта напісаць та… Кароч, баюся, што яны стануць кіраваць, а не мы. Мой Антошык працуе на пасадзе, ну і я пры ім — дапамагаю. Быць жонкай чыноўніка нялёгка, хоць усе думаюць, што нават вельмі лёгка. Ну я яшчэ далей напішу пра свае цяжкасцi.

Я спрабавала ўгаварыць Антошыка таксама вучыць гэтую іх мову. Але ён пакуль упіраецца. Хоць кажа, што і так яе ведае. Я папрасіла яго паразмаўляць. Ён сказаў мне: «Я очань добра владзею мовай майго народа, але счытаю, што патрэбна уважаць правы людзей, якия хочуць гаварыць па рускай, тым больш, што гэт гасударственны язык». Мне здаецца ў яго атрымалася не вельмі добра. Так што буду спрабаваць яго прымусіць вучыцца.

Антошык купіў мне Victoria’s Secret!!!! А-а-а-а!!!! Я проста шчаслівая. Сказаў, каб я толькі адчапілася ад яго са сваёй мовай. Ну так і быць, дзеля такога можна і адчапіцца. Пабягу мераць.

Я расчараваная. Гэтыя майты так рэжуць мне азадак, што я проста не магу нармальна хадзіць. Ды і станік мне замалы. Але яны такія прыгожыя!!! Што ж рабіць? Як вось вырашыць такія праблемы? Як крыўдна…

Я ўсё яшчэ перажываю з-за майтак. Якая дурната. Гэта Антошык вінаваты! Ён жа ведае мой памер. Якая ж ён сволач!!!

Я доўга сварылася з Антошыкам і ён сказаў, што памер правільны, а проста я за апошні час рэзка паправілася. Я паглядзела на яго так, што ён хутка ўцёк на кухню. Як мужык наогул можа рабiць такія дзіцячыя памылкі? Ён жа ведае, што цяпер не атрымае чаго хоча мінімум тыдзень.

Прайшло толькі тры дні, а я ўжо і сама вельмі хачу. А гэты гад робіць выгляд, што ўсё нармальна і спіць на канапе. Ненавіджу!!! Каб забыць пра тое я стала рабіць карысную справу. Я знайшла ў падвале нашага дома стары чырвоны сцяг, цiпа як савецкі, і выразала з яго палоску. Зараз трэба яшчэ дзве белых (трэба будзе парэзаць прасціну) і з гэтага ўсяго атрымаецца гэты іх БЧБ.

Антошык разлютаваўся!!!! Ён крычаў, што чырвоны сцяг яму перайшоў ад дзеда. Нарэшце гэты паразіт перажывае. Аха-ах-ах.

Мінулай ноччу мы некалькі разоў з Антошыкам памірыліся. Цяпер у мяне такi добры настрой з раніцы. Я прама як котачка. Мур-мур-мур. Ноччу, адразу пасля сэксу, Антошык сказаў мне: «Власть должна так любить свой народ, как я только что любил тебя!» Мой муж, напэўна, усё-такі вельмі разумны. Я ў захапленнi. Зараз трэба прымусіць Антошыка сфоткацца з гэтым іх БЧБ.

Ну і доўга жа ён упіраўся. Але ўсё ж такі пагадзіўся сфоткацца. Я ўстала да яго, мы накрыліся БЧБ, а мой пляменнік нас сфоткаў. Зараз гэтую фотку можна прыхаваць, а калі Гэтыя калі-небудзь усё захопяць мы з Антошыкам пакажам ім фотачку. Якая я разумніца. Ля-ля-ля. Я проста геній!

Я хадзіла рабіць інтымную стрыжку, і майстар сказала: «Наталля, у вас самая прыгожая пiсачка, што я бачыла…» Я яшчэ ніколі так не ганарылася сабой.

Ну вось, здаецца, пачынаецца. Тут Антошык вырашыў знесці ў горадзе нейкі стары дом. Развалюху, прама скажам, а Гэтыя падаслалі нейкіх цiпа гісторыкаў — херорыкаў і яны Антошыку параць мозг, што вось гэтая вось старызна — гістарычная каштоўнасць. Ну блін… Тут нешта не так. Я доўга глядзела на гэты домік. Як ён можа быць каштоўным, калі ў яго нават сцены пафарбаваны ў страшненькi колер. Проста яны нешта там такое прыдумляюць. Як страшна! А тут яшчэ дом прыбіраць. Ненавіджу ўборку. І як я адна магу спраўляцца ў такім вялікім доме нават без прыслугі — сама не ведаю.

Антошык усё-ткі знёс гэтую халупу. На гэтым месцы павінен быць нейкі ГЦ. Гэта ж добрая ідэя. А Гэтыя ўсё гарлапаняць. Яны прам вышчэрыліся на Антошыка. Пайду вып'ю Хэннассi. Мне гэта вельмі патрэбна.

Яны працягваюць ганіць Антошыка і плакаць аб сваім доме. Адкуль толькі бяруцца такія дэбілы!!! Ненавіджу!!!

Што ж гэта робіцца… Сёння ноччу Антошык разбудзіў мяне і сказаў, што яму прысніўся гэты знесены дом. Ён не мог супакоіцца. Сказаў, што і не памятае, каб яму сніўся такі страшны кашмар. Бедны бубачка.

Сёння Антошык доўга стаяў і глядзеў на наш антыкварны гадзіннiк з зязюляй, а потым сказаў, што ён нагадвае яму той дом. Ды што такое з ім адбываецца? Я пачынаю па-сапраўднаму хвалявацца.

Жах!!! Жах!!! Жах!!! Антошык кожную ноч бачыць у сне той дом. Ён зараз наогул амаль не спіць. Толькi зможа заснуць, як аказваецца ў мярзотным доме, а потым гэтую халупу пачынае бурыць экскаватар. Антошык крычыць: «Не трэба бурыць! Тут жа чалавек! Патрабую спыніцца!» Але экскаватар усё роўна бурыць і бубачка адчувае, як правальваецца кудысцi пад зямлю, а зверху на яго бам-бам — сыплюцца цаглiны. А потым ён раптам стаіць у пакоі з чорнымі калонамі і вогненным камінам, а перад ім мужык з сівой барадой, які бубніць: «Казалі ж вам, што каштоўнасць. Цяпер будзеце адбудоўваць!» І Антошык раптам на тым месцы аказваецца, дзе дом стаяў, а перад ім куча цэглы, а зверху голас крычыць: «Адбудоўвай, падла такая!» І ён палохаецца, пачынае сцены складваць з цаглінак, сам сваімі ручкамі, а як толькі складзе сценку вышэй метра, так яна і знікае, а побач мужык з барадой сядзіць ды рагоча.

Прайшоў месяц, а Антошык ўсё такі ж. Не спіць, не ёсць — згасае. Што ж мне рабіць? Гэтыя ўсё буяняць і крычаць пра свой дом. Здаецца, патрэбны радыкальныя меры.

Мой бубачка стаў дзесьці знікаць. Няўжо кагосьці завёў? Як жа быць? Антошык, міленькі. Толькі не кідай мяне. Я не хачу працаваць па спецыяльнасці. Ужо і не магу ўявіць сябе на касе ў гіпермаркеце.

Я распачала радыкальныя меры. Ну набіла сабе кой-куды гэтую іх Пагоню. Хадзіла ў самы лепшы тату салон. Майстар прама так моцна здзівіўся, але адгаворваць не стаў. Цяпер калі Гэтыя да нас уварвуцца і пачнуць з мяне адзежку здзіраць, каб згвалціць, то ўбачаць яе… Пагоню гэтую. Можа быць дапаможа. Што ж рабіць мне, а??? Так страшна… Я плачу…

Ура!!! Як выдатна!!! Нарэшце Антошык прыйшоў у сябе. Есць, спіць і нават са мной трохі пасваволіў, гарэза. Сказаў, што знайшоў сродак пазбавіцца ад сноў пра гэты дом. Ух, і напалохаў жа мяне бубачка. Вось толькі ён не кажа, што гэта за сродак ад кашмарыкаў. Сказаў, што на выхадных паедзем на наш пяты ўчастак: у нас там будзе пятая дача. І там, на ўчастку, я і даведаюся як ён вылечыўся, бубачка мая.

Я тут ахранела. Ахранела я проста! Ён прывёз мяне на ўчастак і аказалася, што ён ужо і пабудаваў дачу. Дачу? Калі б дачу! Ён пабудаваў гэтую самую халупу, якую ў горадзе знёс. Кажа, што сцены сваімі рукамі складаў. Вось ён, аказваецца, дзе знікаў, нягоднік. А галоўнае — домік дакладна як той, які знеслі… Вось такая ў нас зараз задрыпанная пятая дача. Ну Антошык… Псіх! Ладна. Здаецца, я ўжо досыць патрэніравала гэтую мову. Заўтра ляцім на Балі, а калі вярнуся можа быць працягну пісаць. А можа быць і не. З маім манікюрам клацаць вельмі нязручна.

Iнушка

21.11.18

Сёння прама падчас урока ў мяне зазваніў тэлефон. Я ператэлефанавала на перапынку і аказалася, што гэта следчы.

— Можаце зайсці да мяне хвілінак на пятнаццаць? — спытаў ён.

— А ў чым справа? — пацікавілася я.

— Ну… даведаецеся, — унікліва адказаў следчы.

Я доўга настойвала і нарэшце ён прызнаўся, што ў яго да мяне пытанні наконт помніка.

— Якога помніка? — не зразумела я.

— Таго самага, — дзіўна адказаў следчы.

— Што? Якога таго самага?

— Помнiк гарадавому, — неахвотна ўдакладніў следчы.

— Вы што звар'яцелі зусiм? Якія гарадавыя? Мне шэсцьдзесят сачыненняў яшчэ правяраць… У мяне няма часу хадзіць да вас. Вы ўвогуле разумееце, што людзі тут працуюць. Працуюць!!! Разумееце, не?

— Мы таксама працуем, — кажа ён мне.

— Ну вось і працуйце, — адказваю.

— І ўсё ж такі мы вас чакаем. І я павінен нагадаць вам, што яўка ў такіх абставінах абавязковая. У адваротным выпадку вы можаце быць падвергнуты прымусоваму прываду. Майце на ўвазе, што гэта вельмі сур'ёзна.

— Ды што такога сур'ёзнага магло здарыцца? Вы ж кажаце: тут нейкая справа з помнікам. Можа чалавек знік, або кагосьці абакралі, ці дзяўчыну згвалтавалі? А вось і не. Тут проста нешта такое з помнікам здарылася. І што з-за гэтага мне да вас з працы зрывацца? — пракрычала я яму ў трубку.

— Гэта сур'ёзная справа. Прыходзьце заўтра ў дванаццаць. Будзем чакаць. Наступствы няяўкі я вам патлумачыў.

Я прыйшла дадому і ўсё распавяла Лёшы, але ён успрыняў спакойна. Амаль…

— Не хвалюйся, мілая. Гэта нейкае іх чарговае трызненне. Ну што ж рабіць… Ты ж ні ў чым не вінаватая! — сказаў муж.

— Ну зразумела, — адказала я.

Настрой цалкам сапсаваны. Паспрабую праверыць хоць частку сачыненняў. І трэба неяк адпрасіцца на заўтра.

23.11.18

Пішу ўвечары, пасля вяртання ад следчага. Следчы яшчэ малады, цыбаты, даволі сімпатычны. Гэты Ігар Водкін (так яго клічуць) пратрымаў мяне цэлых чатыры гадзіны. Вось табе і «пятнаццаць хвілінак». Пачалося з таго, што я ўвайшла, павіталася. Ну, ён прапанаваў мне сесці, вядома.

— Камельчык Іна Уладзіміраўна, дзевяноста першага года нараджэння? — пытаецца ў мяне.

— Я самая, — кажу.

— Працуеце настаўніцай літаратуры ў ліцэі нумар два?

— Правільна — працую.

— Чым яшчэ займаецеся? — пытаецца.

— Пішу раман у стылi Кафкі, у вольны ад працы час, — адказваю. — Гэта ж можна, так? Вы ж не супраць?

— У стылi каго? — пытаецца гэты Ігар.

— Добра, не важна, — кажу.

Ну і так слова шчэ слова, і ён мне фатаграфію паказвае. Нейкая сволач прыфаташопiла мяне на фотку з гэтай статуяй гарадавога. Усё б нічога, але я там ў купальніку. Стаю паўголая і абдымаю бронзавага мужыка. Гэты Ігар пытаецца ці сапраўды я ў купальніку фатаграфавалася з гарадавым. Я толькі моўчкі гляджу на яго, пакуль ён не збянтэжыўся трохі, а потым і пытаюся: «Вы што лічыце, што я вар'ятка?», а ён адказвае, што маўляў не, вядома ж, не лічыць, але ўсё-ткі вымушаны прасіць адказаць на пытанне. Я маўчала і думала, і тут успомніла, што фотка ў купальніку на адпачынку зроблена, ну і кажу яму: «Маю выяву ўзялі з фатаграфіі, дзе я на моры», а ён пытаецца на якім гэта я моры. Хм… Як быццам гэта мае значэнне. Я сказала, што мы былі з мужам у Турцыі і ён мяне фоткнуў на пляжы.

— Гэта ж яшчэ не забаронена?

А ён не адказаў і пытаецца: «А дзе тая фатаграфія з мора?», а я секунду падумала і тут мяне азарыла: «Дык яна ж на маёй старонцы ў ВК выкладзеная! Сапраўды! Хтосьці ўзяў адтуль».

Ну і так па крузе ён мяне столькі часоў мурыжыў. Прыйшла дадому. Правяраць сачыненні сіл няма. Лёша, само сабой, супакойваў. Але як жа тут супакоішся.

24.11.18

Я доўга думала хто ж гэта мяне падставіў так. Ёсць адна кандыдатура — Вiцёк! Фізрук наш. Ён мяне ўжо даўно схіляў. Слова «не» такія Віцькі не разумеюць наогул зусім. Ён мне нават прамым тэкстам абяцаў помсту жудасную. Ну і вось… Але галоўнае іншае. Сёння гэтыя *.»? & # наляцелі з ператрусам! Прыйшлі нечакана да нас дадому і сталі ўсюды лазіць. Яны ледзь да ўнітазу з ліхтаром не палезлі. Куды толькі не завядзе пачуццё абавязку. А Лёшка быў у шоку і мне шапнуў: «Гэта што за ўцекачы з кунсткамеры?», а я яму: «Адказныя супрацоўнікі, хіба ж не бачыш?» А тут адзін падышоў і ветліва пытаецца:

— Ці можна паглядзець кампутар?

Я падумала: «Добра хоць ветліва просяць…»

— Глядзiце, што ж рабіць, раз трэба так, — кажу ім.

Яны ўсе фатаграфіі на кампе перакапалi. Знайшлі нават сёе-тое з інтымных. І тую самую з адпачынку, у купальніку.

— Гэта ўвогуле нармальна, што вы ў гэтым лазiце? — пытаюся.

— Нармальна, — кажуць.

Супер — думаю! А потым яны палезлі ў маю шафу з бялізнай. Я ўстала і закрыла шафу сабою. Можна сказаць, грудзьмі.

— Вось ужо не, — кажу ім, — вы ў маёй бялізне капацца не будзеце.

— Не маеце права перашкаджаць, — адказаў Ігар.

— Так точна, не маеце, — пацвердзіў яшчэ адзін.

Канешне, я яшчэ нейкі час упіралася, але Лёша мяне ўгаварыў не перашкаджаць, каб яшчэ большых праблем не было. Я ледзь не заплакала, але ўсё-ткі супакоілася і кажу гэтым #?: #), спакойным голасам:

— Дык навошта вам у майтках капацца? Што шукайце?

— Той ваш купальнік з фатаграфіі, — кажа гэты Ігар.

Тут я так засмяялася, што яны нават асалапелі.

— Дык ён на мне зараз, — кажу ім. — Я як раз у сауну збіралася схадзіць.

Гэтыя памаўчалі, пераглянуліся, а Ігар кажа:

— Вымушаны прасіць вас паказаць купальнік.

— Што, прабачце? — кажу, а ў самой унутры такая злосць, што здаецца зараз кінуся на іх.

— Распраніцеся, калі ласка. Мы павінны сфатаграфаваць вас у тым жа купальніку, што на фатаграфіі. Гэта для следчай неабходнасці…

— Ды вы што зусім, — перапыняе яго Лёша. — Зусім з глузду з'ехалі? Гэтага не будзе. Я супраць катэгарычна!

— Не маеце права перашкаджаць, — кажа Ігар.

— Ды мне напляваць! — крычыць Лёша.

А я стаю і ўсё ўнутры кіпіць. І тут я рэзка неяк сама супакоілася і кажу ім:

— Добра!

Сказала Лёшы, каб не гарачыўся, а сама хутка зняла швэдар, расшпіліла шырынку і сцягнула з сябе джынсы. І вось ужо стаю ў купальніку. Свой трэці нумар ім наперад выставіла. Доўгія ногі, талія… усё такое. Яны, вядома, ачмурэлі трохі, а я кажу:

— Што далей, хлопчыкі?

Гляджу гэты Ігар, то чырванее, то бляднее. Нарэшце прамямліў неяк:

— Устаньце ў такую позу, як на фатаграфіі з гарадавым.

— Я ўстану ў любую позу, — кажу яму і проста ў вочы гляджу, — але з вашым гарадавым я зроду не фатаграфавалася. Няма мне больш чаго рабіць. Вы хочаце сказаць, каб я ўстала, як на маёй фатаграфіі з Турцыі?

— Так, калі ласка, — кажуць.

Я ўстала, а яны пачалі фоткаць. Лёша глядзеў, сашчаміўшы зубы. А мне ўжо амаль спадабалася. «Я вас @ ## * не баюся» — такія думкі ў галаве ў мяне былі. Ну, а калі яны скончылі я кажу:

— Ужо ўсё, хлопчыкі? Можа быць мне зусім распрануцца? А? — і шлейку станіка злёгку ўверх адцягнула. Што тут з імі з усімі зрабілася. Міліцыянты вочы павытрашчылі, а Лёша ў лоб сябе стукнуў. Але тут Ігар гэты ачуняў і кажа:

— Вы можаце апранацца, грамадзянка Камельчык. Дакладней, схадзіце куды-небудзь у асобнае памяшканне і зніміце купальнік. Мы яго павінны забраць. Гэта неабходнасць… следчая.

Тут я твар рукамі закрыла і моўчкі стаяла, але потым паглядзела на іх зноў і ўсміхаючыся так сабе спакойненька, пытаюся:

— А можа вы і іншую бялізна прыхопіце? Там вунь ёсць бледна ружовая, карункавая? Як вам? Беленькая з чырвонымі клубнічкамi? Спадабалася?

Гэты Ігар закашляўся.

— Кхм… Нам бы толькі купальнік.

— Вунь там мая любімая — чырвоная, — кажу.

— Не, нам бы купальнiчак толькі. — адказваюць.

— Можаце яшчэ і маю брудную бялізну забраць. Яна там у ваннай, у кошыку. Заадно і папраць, толькі з добрым парашком, калі ласка, — кажу ім, а сама смяюся істэрычна.

— Не. Нам толькі купальнік.

Ну я пайшла ў ванную, сарвала з сябе купальнік гэты (дарэчы, мой любімы) накінула халат і вярнулася.

— Вось вам, — і шпурнула ім свае анучы.

Ну і яны хутка ўцяклі… І тут я ткі загаласіла. Добра Лёшка быў побач.

26.11.18

Зноў гэты Ігар мяне выклікаў, # & * ^ ## такая. Дзве гадзіны пра тое самае пытаўся, хадзіў вакол. А потым і кажа:

— Трэба нам, па патрабаванню экспертаў, само сабой… кхм… як бы гэта сказаць… ну, увогуле, зняць вас у купальніку побач са статуяй. Таго здымка з вашай хаты аказалася недастаткова для следчых дзеянняў. З гарадавым трэба вас разам… Разумееце, так? Вось вам купальнiчак. Схадзіце ў прыбіральню і пераапранiцеся. А потым мы хуценька на вуліцу збегаем і здымачак хуценька пстрыкнiм…

Я яго слухала і вушам не верыла.

— Дык давайце я тут у вас у кабінеце пераапрануся. Вы гляніце, парадуйцеся. І калег сваіх можаце паклікаць. Хай і яны парадуюцца. А потым вы мяне ў негліжэ на вуліцу… да статуі гэтай вашай. Падумаеш якія справы. Лістапад месяц жешь — спякота! Самы час па горадзе ў купальніку бегаць і цыцачкамі на вятру ледзяным махаць.

Памаўчала, а потым як заару:

— Вы што зусім вар'яты тут усе, так? У лістападзе месяцы хочаце здымаць мяне голай ля помніка? Вы ж бачылі, што гэта нехта з фатаграфіі маёй прыфаташопiў да гарадавога вашага. Я буду скардзіцца, майце на ўвазе.

А гэты спакойненька так кажа:

— Скардзіцца, грамадзянка, маеце права. Але сфатаграфавацца прыйдзецца. А каб не замерзнуць накінецца куртачку. Скінеце толькі перад здымкамi. А потым мы вам і чаю гарачага зробім, з малінавым варэннем, каб вы сагрэліся і не захварэлі. Вы так не хвалюйцеся. Служба… кхм… ведаеце…

Гадзіну яшчэ ён мяне ўломваў. Намякаў, што калі не пагаджуся, дык затрымаюць мяне і ў ізалятар пасадзяць. Ну што рабіць… Прыйшлося пагадзіцца. Пераапранулася ў іх сарціры. Ну і на вуліцу. Накінула куртку, але попа мёрзла жудасна. Вось жа было свята ў мінакоў. Такога дык яны нябось шчэ не бачылі.

А потым яшчэ павезлі мяне на экспертызу ў дурку. Там я доўга гаварыла з псіхіятрам. Псіхіятрам! Жесць нейкая. Гэта называецца агляд або цiп таго. Цэлую гадзіну нейкі стары хмыр і яго калегі мяне катавалі. А можа мне падабаецца выпадкова агаляцца на вуліцы? А можа быць я заўсёды адчувала хваляванне пры поглядзе на помнік? А адзін нават не саромеючыся спытаў ці былі ў мяне сэксуальныя кантакты ў людных месцах. Я сказала, што былі і не раз. Пад кожным кустом у горадзе. А ад погляду на помнік у мяне аргазм можа сам сабою здарыцца і без усялякіх кустоў нават. Памаўчала, а потым як стала гарлапаніць на іх гучна мацюкамі. Мяне так яшчэ ў жыцці не прыніжалі. Нічога, цяпер дык я сапраўды буду кудысьці скардзіцца. Ведаць бы яшчэ куды.

17.12.18

Ура!!! Сёння паведамілі нам, што справу закрылі. Бывай Ігар! Каб цябе лiха! Я такая шчаслівая, а Лёшка быў такі загадкавы, і ўвесь свяціўся ад задавальнення. Прыйшлося мне яго папытаць…

— Ты нешта хаваеш, — кажу яму.

— Не, што ты, — адказвае, а ў самога рожа хітрая, як у нашага ката.

Ну і я яго раскалола, канешне. Аказваецца, ён свайго сябра фатографа папрасіў прыфаташопiць фотку гэтага Ігара да гарадавога. Ігара яны ў нейкай сацыяльнай сетцы знайшлі, і ягоныя фоткі з курортаў перабралі. Ну і вось адну фотку, дзе ён у майтках, да гарадавога прыбацалi. Аха-ха-ах. Ну і Лёшка гэтую карцінку адправіў яму ананімным лістом з подпісам «гэта можа быць у вашага начальства». Я па падлозе каталася ад смеху, калі даведалася… Добра, зараз хоць можна спакойна сачыненні праверыць. Вечна ж трэба нешта правяраць у маіх арлянят.

Але спачатку селі мы з мужам за стол, чайку выпіць (без усялякага варэння, дарэчы).

— Добра я ўсё павырашаў? — спытаў Лёша.

— Добра, — кажу.

— А з Віцьком вашым я сур'ёзна і грунтоўна пагаварыў, і данёс да яго сваё разуменне пытання вашых з ім адносін. Я апошні раз так добра данёс у дзесятым класе, у секцыі па боксе, калі ў пары з Мішкай стаяў.

— А дык вось чаму Віцька ў школе не было, — кажу. — Дык можа гэта і не ён маг фотарэдактуры.

— Усё роўна трэба было з ім даўно пагутарыць пра каштоўнасць шлюбнай вернасці, — сказаў мне Лёшка.

Я пацалавала яго, а сама падумала: «Што гэта быў за сюр з гэтым помнікам? Можа быць я сплю і гэта нерэальна?». Што яшчэ ў такой сітуацыі думаць? А Лёшка як бы мае думкі прачытаў і кажа:

— Калі б Кафкі не было, то яго варта было б выдумаць, — а потым дадаў. — А купальнік твой так і не вярнулі.

— # * ($ ## *, — сказала я.

Шымонка

3 студзеня 2016 года

Маё імя Шымон Лявінскі. Гэта мой дзённік пра вяртанне на радзіму продкаў — Беларусь. Я буду пісаць яго на беларускай мове, якую мне ўдалося вывучыць за дзевяць месяцаў. Гэта, мабыць, сімвалічна. За гэты тэрмін ува мне нарадзіўся беларускі габрэй. А можа быць ён ніколі і ня паміраў, бо памяць той зямлі, на якой мае продкі жылі стагоддзямі, не магла проста так сысці з душы маёй. Вучыць было не так цяжка, бо ў мяне з дзяцінства велізарныя здольнасці да моў. Акрамя таго, я ўжо ніштавата ведаў рускую, якая даволі-такі падобная да беларускай, як, зрэшты, і іншыя славянскія, з якіх я ведаю польскую і сербскую. Дастаць падручнікі беларускай, тут у Тэль-Авіве, было неверагодна цяжка. Але ў нас добрая і развітая краіна і тут можна дастаць сапраўды шмат усяго. Я вельмі люблю Ізраіль, але нешта ў глыбіні сэрца кажа мне, што далёкая і загадкавая Беларусь можа стаць маёй сапраўднай радзімай.

Цяпер мне семнаццаць гадоў. У мяне няма ніякай вядомай мне радні ў Беларусі. Я еду туды і нават сам не ведаю, чым мяне сустрэне гэтая халодная краіна, пра якую ніхто толкам нічога не можа сказаць. Я стараўся шмат чытаць у інтэрнэце, але на англійскай пра Беларусь амаль не пішуць. Трохі больш мне ўдалося даведацца, калі я вывучыў беларускую. Але, як я зразумеў, гэтая мова не вельмі папулярная ў Беларусі. Гэта здаецца мне дзіўным. Быць можа я здолею зразумець чаму так адбываецца, калі апынуся на беларускіх землях.

Мае продкі жылі на захадзе беларускіх земляў. Тады гэта была Расійская Імперыя. Родным горадам быў для iх Гродна. Вось і ўсё, што я ведаю з расказаў старэйшых. Яшчэ бацька крыху ўспамінаў аб цэлым габрэйскім квартале ў Гродне, пра тую неверагодную атмасферу, што там панавала. Але ён ведаў гэта па расказах дзеда, якія слухаў не вельмі ўважліва. Таму сувязь з той зямлёй зараз у нас амаль страчана ў памяці нашай. Але не ў сэрцы.

Сям'я падтрымала мяне ў рашэнні ехаць. Вядома, яны былі вельмі здзіўлены маёй цікавасцю да Беларусі і яшчэ больш маім рашэннем туды паехаць. Але яны добрыя і разумныя людзі. Яны сказалі, што, мабыць, гэта мой шлях, прайшоўшы па якому я змагу больш даведацца пра сябе.

Раней я працаваў у фірме бацькі. Гэта вялікая і цікавая праца. І яна прыносіла немалы прыбытак. Так што грошы на паездку ў мяне ёсць.

Такім чынам, усё гатова. Я крыху хвалююся перад сустрэчай з Беларусю. З Гродна — горадам продкаў. У наступны раз я напішу ў гэты дзённік ужо пасля прыбыцця туды.

26 студзеня 2016 года

Я ў Гродне. Спачатку аб менш важным: пра тое, як я тут уладкаваўся. Я арандую маленькую кватэрку, у мініятурным доме з жоўтай цэглы. Ён здаецца даволі старым. Ён стаіць на вуліцы Рэйманта. Дзеля цікавасці я зазірнуў у інтэрнэт, каб даведацца хто такі Раймант. Аказалася, што гэта польскі пісьменнік, лаўрэат Нобелеўскай прэміі. Мне сорамна, але я нават ніколі не чуў пра яго, а ён жа атрымаў такі ганаровы трафей. Я плачу вельмі маленькія грошы за гэтую кватэру. Вакол шмат дрэў, і калі стане цёпла, яны напэўна заквітнеюць.

Цяпер пра надвор'е. Тут не так холадна, як я думаў. Маёй цёплай курткі больш чым дастаткова для таго, каб сагрэць мяне. Але я б хацеў пабачыць лета ў гэтай краіне.

Зараз аб больш важных рэчах. Пра сам горад. Я бачыў яго на малюнках, але ўсё-ткі ён перасягнуў мае чаканні. Увесь ён ляжыць на земляных пагорках. На гэтых пагорках стаяць замкі і вялікія каталіцкія храмы. Па мерках Еўропы усё тое, што пабудавана на пагорках — даволі старое. Падзяляе горад даволі вялікая рака. Яна называецца Нёман. Непадалёк ад самага цэнтра горада ёсць густы хвойны лес. Такім я ўяўляў сабе Шервудскi лес, калі чытаў пра Робін Гуда. Толькі гэты лес мае добраўпарадкаваныя сцяжынкі. Завецца ён Пышкі. Мне яшчэ шмат трэба будзе ўбачыць у горадзе маіх продкаў. Я адчуваю ў ім нейкую асаблівую… я нават не ведаю, як перадаць гэта словамі. Гэта сапраўды асаблівае месца. Але ўсё ж такі мне здаецца, што Гродна — не зімовы горад. Тут шмат паркаў, пагоркаў і далін. І яны маюць патрэбу ў цяпле, каб заквітнець і радаваць чалавека.

Аказваецца, што беларуская мова не проста не вельмі папулярная тут. На ёй наогул ніхто не размаўляе. Мне так і не ўдалося пачуць яе на вуліцах. Яна ёсць толькі на шыльдах (трохі), і на мясцовым тэлебачаннi (таксама трохі). Але гэта не ўсё. Мясцовыя нават не маглі мяне нармальна разумець, калі я звяртаўся да іх на беларускай. Спачатку я думаў, што з-за майго вымаўлення. Але калі я паспрабаваў гаварыць з імі па-руску яны выдатна мяне разумелі, хоць маё рускае вымаўленне таксама, відавочна, не ідэальнае. Акрамя таго, мне падалося, што іх раздражняя і насцярожвая мая беларуская мова. Усё гэта здалося мне дзіўным. Цяпер я кажу на рускай. Не хачу бянтэжыць гараджан. Мне трохі шкада, што яны не хочуць гаварыць на мове сваіх продкаў, якую павінны былі ведаць і мае продкі габрэі. Некаторыя словы беларускай мовы гучаць вельмі звонка і прыгожа. Таму я хачу працягваць пісаць гэты дзённік на беларускай. Гэта крыху сумна і смешна, тое што мова гэтага народа не патрэбная яму самому, але патрэбная такому замежнiку як я.

8 лютага 2016 года

Я наведаў два гарадзенскіх замка, што стаяць на высокіх пагорках, якія тут называюць гарамі. Яны не здаліся мне падобнымі на сапраўдныя замкі, такія як бываюць у казках і гістарычных фільмах. Не-не! Адзін з іх — гэта не вельмі прыгожы палац з калонамі. Ён завецца Новы замак і ўпрыгожаны вялікім савецкім гербам і шпілем з чырвонай зоркай. Я б падумаў, што яго будавалі ў савецкія часы. Але пахадзіўшы па музеі, і паглядзеўшы экспанаты, я зразумеў, што яго проста перабудавалі і раней ён быў падобны на еўрапейскі палац. Ад таго часу засталіся вароты з прыгожымі скульптурамі сфінксаў. Мне здаецца, што дакладна такія ж я бачыў у Вене. Першапачатковы выгляд гэтага замка мне спадабаўся значна больш. Хоць вялікі савецкі герб таксама па-свойму цікавы. Другі называецца Стары замак. Гэта проста нейкі брыдкі будынак і рэшткі старых каменных сцен. Здаецца, гэты замак будуць аднаўляць і зробяць такім, якім ён быў раней. У абодвух замках музеі, у якіх няма амаль нічога сапраўды цікавага. Трохі старой зброі рыцараў, нейкія карціны і нават нешта савецкае. Хоць мне спадабаліся некаторыя залы Старога замка. У іх адчуваецца, што гэта ўсё ж такі нейкі стары будынак, дзякуючы тоўстым сценам і цяжкім скляпеннях. Са двара гэтага замка адкрываецца цудоўны від на раку і лес удалечыні. А яшчэ на незвычайную царкву, напалову драўляную і напалову каменную. Яе каменная частка выглядае па-сапраўднаму старажытнай. Гэта царква — Каложа. Яна мне вельмі спадабалася, сваёй незвычайнасцю. Такога я яшчэ не бачыў нідзе.

Недалёка ад замкаў ёсць Харальная сінагога. Вялікая і пышна ўпрыгожаная. Асабліва прыгожа яна выглядае з боку парка, які аддзяляе ад сінагогі вялікі абрыў. Круты будынак!

Мясцовая габрэйская грамада прыняла мяне радасна. Хоць яны і былі здзіўлены маім рашэннем пераехаць з Ізраіля ў Беларусь. Некаторыя з іх мараць пра Ізраіль, ім складана зразумець навошта мне гэтая краіна, гэтая халодная Беларусь. Мясцовая абшчына вельмі маленькая. Але гэта добрыя людзі. Яны пасмяяліся над тым, што я спрабаваў размаўляць з беларусамі па-беларуску. Адзін малады хлопец — Натан, патлумачыў мне, што беларусы амаль грэбуюць сваёй уласнай мовай, хоць і ёсць тыя, хто яе вельмі любiць і нават выкарыстоўвае у паўсядзённым жыцці. Але такіх мала.

Напішу трохі аб больш простых рэчах. Цэны ў крамах тут прыкладна як у Еўропе. Але Натан патлумачыў мне, што заробкі беларусаў значна менш еўрапейскіх. Самі беларусы ў асноўным вельмі спакойныя і звычайна ветлівыя, хоць і не вельмi ўсмешлівыя. Я бачыў тут і велізарную колькасць цемнаскурых прыезджых. Раней я думаў, што ў Беларусі не будзе наогул ніякіх замежнікаў. Але аказалася, што тут шмат студэнтаў з Афрыкі. Яшчэ я думаў, што тут значна больш п'юць гарэлку. Але сапраўды п'яных людзей тут не так і шмат. Тут яшчэ вельмі чыстыя вуліцы. У параўнанні з Парыжам гэта проста нейкая стэрыльная лабараторыя. Тут даволі шмат паліцыі, якая называецца міліцыя. Натан сказаў, што тут амаль няма сур'ёзных злачынстваў.

29 лютага 2016 года

Натан паказаў мне габрэйскую спадчыну горада. Аказваецца, за ракой была драўляная сінагога. Дзіўны будынак. Ніколі не бачыў падобны. Але цяпер ён існуе толькі на фотаздымках. За Харальнай сінагогай, быў цэлы яўрэйскі квартал. У горадзе яшчэ шмат сінагог. Яны значна меншыя, чым Харальная і не такія цікавыя. Аказваецца, у горадзе нарадзілася шмат вядомых габрэяў: паэт Найдус, Пол Бэран, які быў адным са стваральнікаў інтэрнэту, гангстэр Меер Ланскі, мастак Бакст. За ракой да гэтага часу захоўваюцца старыя габрэйскія могілкі, усе зарослыя лесам. Але самыя моцныя пачуцці ў мяне былі, калі мы ўвайшлі на тэрыторыю былога гета. Там нельга ўбачыць нешта асаблівае, акрамя помніка ў гонар габрэяў на самай браме, але я адчуваў фізічна частку болю майго народа, калісьці сабраную тут у адну вялікую раку, па якой душы іх прымушалі плыць бязлітасныя каты. Гэта былі дзіўныя, страшныя і незабыўныя хвіліны. Я не мог доўга знаходзіцца ў тым месцы.

3 сакавіка 2016 года

Тут усё яшчэ даволі холадна. Вельмі змрочна. Але я ўжо прызвычаіўся. Распавяду пра свае пачуцці. Я ўжо даволі доўга ў Беларусі. Самыя дзіўныя мае надзеі апраўдаліся. Гэты горад — Гродна, мне сапраўды спадабаўся. Хоць я працягваю думаць, што ён стане значна прыгажэйшы, калі сюды прыйдзе цяпло. Тут вельмі шмат габрэйскага. Гэта проста трэба ўмець заўважыць пад пластамі іншых культур. Гэта сапраўды прарадзіма майго народа, і тут ён жыў стагоддзямі, уцёкшы ад жорсткіх людзей, што прыгняталі вандруючы Ізраіль.

У Беларусі савецкі сцяг і мне кажуць тут, што Беларусь вельмі савецкая. Я ніколі не жыў у Савецкім Саюзе, і мне няма з чым параўнаць. Але я ўяўляў сабе камуністычныя краіны прыкладна такімі. Я не так дрэнна стаўлюся да камунізму, бо Карл Маркс быў такім жа габрэем як і я, але ўсё-такі не магу зразумець навошта камунізм патрэбен Беларусі цяпер, калі ў яе ёсць магчымасць зрабіць усё, як у Еўропе. Або Ізраілі.

Аднак узнікае пытанне: што мне рабіць тут? Грошай маёй сям'і хопіць з запасам на жыццё ў гэтай небагатай краіне, але я не хачу заўсёды сядзець на шыі ў бацькоў. Знайсці працу тут не могуць нават мясцовыя, таму і мне, відавочна, будзе няпроста гэта зрабіць. Акрамя таго, мне растлумачылі ў суполцы, што знаходзячыся тут я павінен яшчэ і плаціць нейкі дзіўны падатак, які мясцовыя называюць «падатак на дармаедства». Гэта невялікая для мяне (і вялікая для мясцовых) сума. Але я не разумею чаму я наогул павінен плаціць за нешта паветранае. Гэта нейкі збор з сярэднявечнай Еўропы, нешта накшталт даніны сялян для феадала, якую яны выплачвалі зайцамі. Такое я бачыў у адным галівудскім кіно.

У гэтай краіне няма дэмакратыі і працы, а жыхары не любяць уласную мову. Тут шмат дзіўных падаткаў і даволі холадна. І ўсё ж такі я ўжо трохі палюбiў яе.

7 красавіка 2016 года.

Сёння дзіўны і даволі цёплы дзень. Я гуляў на поле за Харальнай сінагогай, дзе калісьці быў габрэйскі квартал, і раптам заўважыў дзяўчыну мастачку, якая сядзела на невялікім зэдліку і малявала саму сінагогу. У яе былі залацістыя валасы. Я бачыў толькі яе профіль. Яна была такая засяроджаная на сваёй працы, а сонца залівала яе з ног да галавы сваім святлом. Ніколі яшчэ я не адчуваў столькі пяшчоты да якога-небудзь чалавека. Вось так проста. Убачыў і адразу зразумеў, што гэта мая дзяўчына. Я хацеў загаварыць з ёй. На шчасце, у мяне быў час падумаць і сабрацца, бо яна нікуды не сыходзіла, а проста сядзела і малявала. І я падышоў. Не ведаю, як я наважыўся. Але я наважыўся. Насуперак маім страхам, дзяўчына прыняла мяне добра, мы лёгка разгаварыліся, таму што яна была вельмі ветлівая. Яе клічуць Марыя. Гэта дзіўна, але яна таксама габрэйка. Дакладней габрэйка толькі па маме. Іх сям'я ўжо даўно жыве ў Гродне. Падчас Другой сусветнай яе продкі жылі непадалёк ад Гродна і змаглі выратавацца ад немцаў. Я… як гэта напісаць… Ах так! Я зачараваны ёю. Вось добрыя словы.

9 красавіка 2016 года

Мая новая сяброўка ведае Гродна і яго гісторыю вельмі добра. Гэта цудоўна. Сёння разам з Машай мы заходзілі ў Фарны касцёл. Гэта велізарны каталіцкі храм. Хай ён і не частка нашай культуры, але ён сапраўды выдатны. Асабліва мяне ўразіў галоўны алтар гэтага храма. Ён проста грандыёзны! Не памятаю, каб я бачыў яшчэ дзесцi ў Еўропе нешта падобнае. Надвор'е было не вельмі добрае, але мы гулялі з Машай і не адчувалі нічога іншага, акрамя радасці. Гэта штосцi… што я не магу апісаць словамі.

15 красавіка 2016 года

Я закаханы. Як гэта сказаць… Вельмі моцна. Як кажуць на рускай: «по ушы». Я так мала ведаю Машу… Дакладней я ведаю яе на вельмі доўга. Але адчуваю, што ведаю яе ўсё жыццё. Вось менавіта так і кажуць закаханыя дурні, у рамантычных фільмах — і я мог бы быць адным з іх. Хоць я і не герой фільма. Але галоўнае, што адбылося сёння: мы стаялі на высокім беразе ля Нёмана і трымаліся за рукі, а вецер шкуматаў нашыя валасы. І я пацалаваў яе… Не, гэта не быў наш першы пацалунак. Першы раз мы пацалаваліся два дні таму, калі я праводзіў яе. Але менавіта гэты пацалунак на абрыве я хацеў бы запомніць, як наш першы. Здавалася, што мы з ёй сам на сам у гэтым горадзе. Вецер шумеў у лістоце над нашымі галовамі. І я ведаў, што рашэнне прыехаць сюды было лепшым у маім жыцці.

20 красавіка 2016 года

Маша гасцюе ў мяне. І я прапанаваў ёй пагуляць у шахматы, якія прывёз з сабою з Ізраіля. Маша, вядома, умее гуляць у шахматы, бо яна габрэйка. Так я сказаў ёй смеючыся, і яна таксама засмяялася. Люблю яе смех. Ён пяшчотны і звонкі адначасова. Яе залатыя валасы і неверагоднага адцення блакітныя вочы… Гэта як сон, у якім хочацца быць. Я пішу столькі глупстваў. Я закаханы дурань. Любоў, як габрэйская мама — хоча цябе кантраляваць і ў яе гэта атрымліваецца.

4 мая 2016 года

Мы каталіся з Машай на тралейбусах. Гэта жудасна дзікі тып грамадскага транспарту, тут у Гродне. З канцовай на канцовую. І калі мы вярталіся на ім апошні раз, было ўжо позна і ў салоне не было нікога акрамя нас і нейкай бабулькі з дзіцём. І мы цалаваліся з Машай, пакуль міма за акном праплываў гэты спакойны, вячэрні горад, вузкія вулачкі ягонага цэнтра. Гэтыя дні — дажджлівыя. І мы часта з Машай проста слухаем, як кроплі падаюць на падаконнік маёй кватэркі на Рэйманта. Кап-кап-кап. Здаецца, так перадаецца гук дажджу на беларускай.

5 мая 2016 года

Сёння я купіў гітару. Добрых і дарагіх гітар мне тут выявіць не ўдалося, але і гэтая гучыць не так дрэнна. Цяпер я магу граць Машы. Ёй вельмі падабаецца, як я граю на гітары, і толькі тут я зразумеў для чаго бацька прымушаў мяне вучыцца граць. Гэтыя струны звіняць, як мая душа. Гэта каханне! Каханне, як гітарныя струны — радуе і дапамагае спяваць, але часам рвецца. Ну вось! Я зноў нясу нейкую лухту.

6 жніўня 2016 года

Я даволі доўга не пісаў у гэты дзённік. Калі чалавек так моцна закаханы, яму хочацца не апісваць свае дні, а проста перажываць іх і спадзявацца, што яны не скончацца. Я меў рацыю. Горад сапраўды стаў выдатным з надыходам цёплых дзён. Заквітнелі паркі, у далінах цячэ вада. А пагоркі пакрытыя зялёнай травой. І пасярод гэтага ўсяго мы гуляем з Машай. І сёння яна сказала мне, што я стану бацькам. Няма такіх слоў, якія дапамаглі б мне выказаць тое, што я адчуў. Мы яшчэ такiя маладыя, але я вельмі рады і зусім не шкадую.

Мы марым ажаніцца тут. Але спачатку я хачу адвезці Машу ў Ізраіль. Спадзяюся тата і мама ўзрадуюцца знаёмству з ёй. Я гэтага вельмі хачу.

19 жніўня 2016 года

Маша бачыла дзіўны і страшны сон. Як быццам я загінуў у тэракце. Гэта яна бачыла вельмі выразна. Выбухнуў аўтобус, у якім ехаў я. Яна прачнулася і доўга плакала, а я не мог яе супакоіць. «Ну што ты, гэта ж проста сон», — казаў я ёй. Шчыра кажучы, я зусім не веру ў такія сны. І я зусім не рэлігійны. Унутрана я толькі пасмяяўся над гэтай сітуацыяй, хоць Маша, мне падалося, вельмі сур'ёзна гэта ўсё ўспрыняла. Гэта даравальна, бо яна мастачка і вельмі ўражлівая. Дарэчы, яна даволі моцна змянілася пасля нашай сустрэчы. Раней яна жыла адна, калі не лічыць чатырох котак, і была феміністкай. Цяжка зусім не быць феміністкай, калі ты жывеш адна і ў цябе чатыры коткі. Так мне казала адна весёлая сяброўка Машы. Калі пазнаеш беларусаў бліжэй яны ўжо не здаюцца такімі моцна панурымі.

26 верасня 2016 года

Вось і прыйшоў час развітвацца, Гродна! Але развітвацца не назаўжды. Хутка мы з Машай вернемся да цябе, выдатны зялёны горад, горад пагоркаў і прыгожых сінагог, у якім я сустрэў сваю жонку… Будучую жонку. Мы вернемся і пажэнімся ў гэтым горадзе. Абяцаю. Калі, вядома, я не падарвусь у аўтобусе, х-аха-ах. Часам я ўспамінаю гэты Машын сон і смяюся над ім. Але яна гэтага не любіць. Я таксама працягну пісаць гэты дзённік на беларускай мове. Абяцаю! Маё маўчанне будзе азначаць толькі адно — я сапраўды выбухнуўся. :)

Колюшка

456 макробара 3456 фара

Ягоны дзённік даты ў якім ён прастаўляе паводле летазлічэння планеты Буркун.

Сёння ён збег з гэтага гнязда. Гнязда, дзе жывуць пеўні ў белых халатах. Яны думалі ўтрымаць яго, але нічога ў іх не атрымалася. Таму што ніхто не можа стрымаць Лапкалоiда 25 з планеты Буркун. Яны хацелі вярнуць яму ягонае старое імя. Яны называлі яго Колюшка. Бандыты. Напэўна яны крадуць у дзяцей цукеркі, хоць і ведаюць, што дзецям трэба есцi салодкае, каб быць маленькімі. Яны добра пільнавалі яго, але ён усё роўна збег. Ён даў па мордзе адной доктарцы. Гэта яму вельмі спадабалася.

Калісьці Лапкалоiд 25 быў нашмат меншы, чым зараз. Яго клікалі Мікалай Л. І тады ён быў у партыі, якую ён сам і стварыў. «Змагары за тры палоскі, чырвоную і дзве пунсовых, з вуліцы Ленінскага Камсомола» так яна называлася. І ў гэтай партыі было яшчэ два чалавекі. Мы шмат казалі пра тое, як дрэнна ў гэтай краіне і што трэба зрабіць, каб было добра. Але не было з намі таго, хто навучыў бы нас здароваму харчаванню і правільнай яўгеніцы. Ён не адразу зразумеў, хто гэтаму можа навучыць. А потым ён зразумеў. Навучыць гэтаму можа Ленін. Тады ён і стаў не Колям, а Лапкалоiдам 25. Ён павялічыўся ў памерах у 897 тысяч разоў, і здагадаўся, што насамрэч родам з планеты Буркун. Адтуль жа родам вялікі правадыр Ленін.

Лапкалоiд 25 рады! Ён збег ад пеўняў у белых халатах і будзе цяпер шукаць свайго сябручка. Ён ведае, дзе яго шукаць. Ягоны сябар стаіць на цэнтральнай плошчы. Якое шчасце, што ніхто не быў настолькі ненармальным, каб прыбраць з плошчаў вялікага Леніна. Ура, ура, ура, таварышы.

457 макробара 3456 фара

Ягоны сябар яго чакае, чакае, чакае. Лапкалоiд 25 ведае, што яго шукаюць. Але ён апрануўся ў маскіровачнае адзенне. У яго незвычайны халат, а на галаве парык. Ён прыкідваецца жанчынай. Яму падабаецца прыкідвацца жанчынай, бо кожная жанчына з'яўляецца Багіняй. Цяпер Лапкалоiд непазнавальны. І ён прыйшоў да свайго сябра на плошчу. Тут, у Салігорску, ягоны сябар Ленін не вельмі вялікі. Побач высокі дом, з перадатчыкам прамянёў на даху. Але ў Лапкалоiда 25 ёсць шапачка з фальгі пад парыком. І вось ён побач са сваім сябрам і той кажа яму:

«Добры дзень, баценька! Вось вы і прыйшлі! Я — Ленін! Вялікі правадыр з планеты Буркун. Калі мае продкі прыляцелі з гэтай планеты яны сталі габрэямі. Габрэямі з Мінска. Гэта ведаюць нават мінскія гісторыкі, хоць усе мiнскія гісторыкі — класава несвядомыя. Яны, гэтыя мае габрэі, баценька, шмат пісалі на бланках і таму іх назвалі Бланк. Далейшыя ўказаннi вы атрымаеце на наступнай станцыі сувязі. Адпраўляйцеся, дарагі мой, у Рэчыцу. Там усталяваны яшчэ адзін перадатчык. Там вы выйдзеце на новы кантакт. І памятайце, што гэта архіважна!»

Вось так казаў вялікі правадыр. Лапкалоiд 25 уцёк з плошчы, бо да яго ішлі аднекуль два міліцэйскія. Яны — вартаўнікi парадку, таму і мятуць парушальнікаў. І яны хацелі яго схапіць нягледзячы на маскіроўку. Трэба будзе маскіравацца яшчэ лепш. Але галоўнае, што Лапкалоiд добра бегае.

460 макробара 3456 фара

Лапкалоiд 25 ужо ў Рэчыцы. Так так так. Сама назва горада — сімвалічна. Рэч і цэ. Гэта значыць Рэч Паспалітая і Цэнтрвыбаркам. У іх было шмат дэпутатаў. Калісьці і Ленін быў дэпутатам на планеце Буркун. У Рэчыцы помнік Леніну стаіць побач з елкамі. Лапкалоiду 25 лёгка было падкрасціся незаўважаным да свайго сябра і вялікага правадыра. І ён падкраўся. І вось, што сказаў яму Ленін:

«Вось і вы, баценька! Імём рэвалюцыі, я зараз вам распавяду, што мы стварылі вялікую імперыю. Разумееце, дарагі мой, я — Ленін і я стварыў імперыю! Кожнаму чалавеку ў нашай імперыі знайшлося месца, але не ва ўсіх яно было над паверхняй зямлі. Лепш за ўсё сябе праявіў НЭП і многае іншае. Хоць і былі асобныя перагібы на месцах, у таварыша Сталіна. Але мільёны перагібаў — гэта яшчэ і не вельмі шмат… Мдя, баценька, нам трэба было канчаткова зламаць белы рух. І нам такі архіважна было прыбраць цара. Цар быў несвядомы, а таварыш Сталін быў свядомы. Свядома перагібаў у асобных выпадках на месцах, але галоўнае памятаеце, што толькі масавыя расстрэлы маглі выратаваць Радзіму. У нашым новым свеце роўнасці, братэрства і справядлівасці не было месца царам і падобным асобам, галубок. Мы самі сумленна вырашалі хто роўны і братэрскі, а хто не. Справядліва, баценька, як жа інакш. Далейшыя ўказаннi можна атрымаць у г. Віцебску. Паслухайце правадыра сусветнага пралетарыяту, дарагі мой. Ура Чырвонаму Сцягу, таварыш, і ідзіце шустрэй, бо вунь ужо вамі пачалі цікавіцца».

Лапкалоiд быў рады правадыру і зноў уцёк ад міліцэйскіх. Яны вельмі хітрыя і небяспечныя, і ўвесь час разгадваюць яго маскіроўку. Але на гэты раз Лапкалоiд замаскіраваўся вельмі добра. Ён стаў Нябачнікам. Ён зняў усю сваю вопратку, а цела Лапкалоiда 25 з планеты Буркун могуць бачыць толькі іншыя жыхары планеты Буркун. Таму зямляне не могуць бачыць ягонае цела. Але, напэўна, міліцэйскія не зямляне… І яны бачылі… Але ён зноўку збег. Хуткія-хуткія-хуткія ногі ва ўсіх на планеце Буркун. Цяпер у Віцебск.

466 макробара 3456 фара

Віцебск! Горад працы, міру і свята. Але і цемрашалаў тут шмат, таму што яны адбудоўваюць храмы, а гэта вельмі строга забаронена і няправільна, і ў духу контррэвалюцыі, прама скажа тут Лапкалоiд 25. Ён вельмі замёрз пакуль дабіраўся ў гэты горад. Лапкалоiда падвёз адзін чалавек, хутчэй за ўсё таксама з планеты Буркун. Але ў канцы паездкі чалавек сапсаваўся. Ён хацеў выгнаць Лапкалоiда за ягоныя палымяныя рэвалюцыйныя песні. «Узвейцеся і развейцеся тысячы сцягоў над палямі бульбы» — так спяваў Лапкалоiд 25. Але чалавек яго не выгнаў. Лапкалоiд меў вялікі нож. І чалавек не выгнаў. І вось ён хутчэй, хутчэй, хутчэй, пабег да таварыша Леніна. І сказаў яму так сябар і правадыр:

«Усё б прапала, баценька, кажу я вам! Усё б яно знікла. Але ж такі знайшоўся адказны таварыш, які змог выратаваць хоць бы Беларусь ад улады капіталу. Улада рабаўнікоў і памешчыкаў не можа вырашаць лёс усяго згуртаванага і, палымяна вернага ідэалам рэвалюцыі, народа гэтай краіны. Пакінутыя на плошчах помнікі лідэру будаўнікоў камунізму, то бок мне, таварышу Леніну. Святкуецца пачатак вялікай кастрычніцкай сацыялістычнай рэвалюцыі, пад кіраўніцтвам таварыша Троцкага і іншых адказных таварышаў. Рэвалюцыя завяршылася рашучым і пэўным поспехам пралетарыяту на ўсіх франтах і паклала ж такі канец панаванню капіталізму на землях старой, патрыярхальнай Русі. Адбываецца барацьба з дармаедствам і контррэвалюцыянерамi, якія ведаюць, што асуджаныя адысці ў мінулае ў працэсе будаўніцтва новага свету, свету чыстай, самай бескарыслівай і добраахвотнай працы. Наладжваецца цеснае супрацоўніцтва з кітайскімі таварышамі, што выглядае вельмі лагічным у святле варушэння капіталістычнай гідры за акіянам і з'яўлення новых белякоў унутры квітнеючай радзімы. Кастрычнік не забыты! Не, таварыш, не забыты! Але каб канчаткова скончыць з капіталам зроблена яшчэ далёка не ўсё, баценька. І я скажу вам, дарагі мой, што ж яшчэ трэба для канчатковай перамогі камуністычнай ідэі ў вашым краі. Здымаю перад вамі кепку, галубок. Вы сапраўды ўстойлівы сукін сын, малады чалавек. Адпраўляйцеся ж у горад Гродна для атрымання канчатковых указанняў. І памятайце, што гэта архіважна!»

Вялікі Правадыр! Я Лапкалоiд 25 не падвяду цябе. Еду ў Гродна!

480 макробара 3456 фара

Ён доўга-доўга-доўга дабіраўся ў Гродна з Віцебска. Па дарозе ён браў ежу ў добрых людзей, а ў ліхіх таксама браў і паказваў ім ножык. «Ён Лапкалоiд з планеты Буркун» — казаў ён ім — «Вы складаецеся з бялку, які даволі смачны. Таму аддайце яму іншы бялок, інакш ён вас паясi».

У Гродне яго схапілі і даставілі ў мясцовае гняздо. Лапкалоiд 25 не выканаў волю вялікага правадыра! Ён не здаецца і абавязкова вырвецца ад пеўняў у белых халатах.

Калі Лапкалоiд 25 прыйшоў да правадыра ў Гродне ён доўга глядзеў на правадыра, але той маўчаў. Ніколі такога не здаралася з ім. Ён заўсёды чуў свайго вялікага правадыра з планеты Буркун. Ён азірнуўся вакол і стаў шукаць перадатчыкі, якія глушаць сігнал правадыра, але іх не было. Лапкалоiд 25 быў там яшчэ гадзіну, але яго правадыр усё маўчаў. Што гэта, што гэта, што?

І ён сышоў.

І ён начаваў у лесе, а потым убачыў у адной вёсцы, якая ў іх знаходзіцца як бы ў горадзе, драўляную лесвіцу. Убачыўшы драўляную лесвіцу, Лапкалоiд 25 забраў яе з сабой і прынёс да Леніна на плошчу. Дарэчы, ён быў у касцюме Небачнiка. І ён змог залезці па гэтай лесвіцы да Леніна. І ён чакаў пакуль той загаворыць, а потым Лапкалоiд 25 стаў крычаць: «Чаму ж ты маўчыш, о вялікі-вялікі-вялікі правадыр з планеты Буркун, калі ты можаш узяць і адказаць Лапкалоiду? Ты абяцаў расказаць, як канчаткова перамагчы капітал, памятаеш?»

І ён крычаў і тузаў правадыра за нагу, але яна не варушылася і Лапкалоiд не мог яе зрушыць. А потым з усіх бакоў хутка прыбеглі міліцэйскія і акружылі пастамент правадыра. Гэта натуральна, бо пастамент азначае: міліцэйскі на пасце. І яны здымалі Лапкалоiда зверху. Але доўга не маглі яго адарваць. Пакуль не выклікалі машыну з адмысловым кранікам, на якім да Лапкалоiда 25 з планеты Буркун паднялі міліцэйскіх. І яны вельмі моцна абдымалі яго, прыціскаліся да яго нябачнага цела. Мабыць, яны яго палюбілі. Ён таксама іх трохi палюбіў хоць і плюнуў ім усім прама ў вочы. І яны яго ўсё-ткі знеслі ўніз і адразу панеслі ў машыну, усю зробленую з брані. «Бранявічок! Бранявічок!» — крычаў Лапкалоiд 25 — «Дайце мне выступіць на ім!»

І потым ён апынуўся ў гняздзе. Але гэты дзённік яму пакінулі. Галоўны певень дазволіў.

Адзін брат тут… Ён таксама з планеты Буркун. Яго таксама схапілі пеўні ў белых халатах. І ён сказаў, што вялікі правадыр Ленін не стаў размаўляць з Лапкалоiдом з-за таго, што ў гэтым горадзе Гродне, калісьці жыло шмат каралёў і правадыр не мае тут сілы. Навошта ж ён тады сам паслаў яго сюды? Можа быць вялікі правадыр Ленін хацеў пазмагацца з каралямі, але не змог перамагчы іх? Лапкалоiд плача-плача-плача. Але яго суцяшае тое, што на планеце Буркун правадыр непераможны. Аднойчы я пабачуся з ім там.

А можа быць планета Буркун проста ўвядзе войскі.

Алёшка

Завуць мяне Аляксей Міхайлавіч. Мне дзевяноста гадкоў. Як жа яшчэ могуць пачынацца дзённікі і не ведаю нават. Гэта вось мой дзёньнік, які я цяпер буду весці, каб гаварыць хоць з кімсцi. У вёсцы нашай я жыхар апошні. Застаўся адзін стары дом, на ўскрайку леса. І ў доме гэтым адзін стары дзед — я. А як памерла мая Лукошка… Ну гэта котка мая. Котка Лукошка. Ну дык вось, як памерла яна, дык і зусім мне стала сумна і гаварыць мне наогул здаецца няма з кім…

Пасля вайны працаваў я нават інжынерам. Адукацыю ў горадзе-героі Мінску атрымліваў. Быў, хiба ж, на добрым рахунку… Ды потым да жонкі ў вёску перабраўся… А потым і ў сваю родную вярнуўся. Тады тут людзі жылі. Сем'яў трыццаць — не менш.

Ну дык былі ж тады часы… А цяпер вось пагаварыць няма з кім. Ну не з курыцай жа тупой гавэндзiць. Курыца яна цьфу і расцерці, дурная птушка. Ну дык i вось… Пра што гэта я?

Ах так… Пісаць мне яшчэ вочы даюць. Хоць і дзіўна гэта для мяне, але бачу я цалкам нядрэнна нават. Калі выходжу на ўзлесак гляджу на елкі і нават іголачкі бачыць магу. Памятаю, вось гэтак жа добра бачыў я і старшыню нашага калгасу, у пяцьдзесят другім годзе, калі яго на нейкай калымазе павезлі ў горад. Казалі, што ён быў фашысцкі прыхвасцень. А толькі быў ён на самай справе партызан і фашыстаў біў не горш за многіх іншых. Але тады было ўсё адно. Ты грыб аль не ты, а лезь у рондальчык, калі так вырашыць кухар.

Жонка мая дык з'ехала даўно. Не хацела ў глушы гэтай жыць. Што ж рабіць. Адпусціў я яе тады. Цяпер вось часам і шкадую. Гадкi ішлі і ішлі, дакладней сказаць ляцелі…

Быў такi час калi я тут сябраваў з бабкай Франкай. Ну як сказаць сябраваў: хутчэй ужо не пераносілі мы адно аднаго, але гутарылі рэгулярна. Ну таму што з кім жа яшчэ гутарыць тут у глушы гэтай…

Адзінота прымушае рабіць дзіўныя рэчы, нават калі табе аднаму добра. Вось і мы з Франкай: адно аднаго не любім, а сустракаемся і гадзінамі гаворым. А часам і лямантуем гадзінамі. Спрачаліся з ёю ох як. Але потым зразумеў я адну рэч. Секчы дровы часцяком больш карысна для здароўя, чым секчы чужыя ілюзіі. Вось! Разумна як сказануў та. На мяне находзіць часам, і я вось такія рандэля выдаю. Ну дык вось… Перастаў я ўжо з Франкай спрачацца. Хай баба будзе задаволеная, думаў. А яна ўсё чакала і дзівілася, а аднойчы і кажа: «Што ты, Міхалыч, спрачацца та са мною перастаў? Стаміўся ці што? Можа табе травак якіх для сну даць?» Забралі яе ў горад унукі, даўнютка ўжо. Я вось сумую часам па ёй.

— — — — —

Сёння мне адзін малайчына павінен быў дроў падвесці. У суседнюю вёску ездзіць ён. Там жа тое… Там народу пабольш будзе. Ну і да мяне ён павадзіўся. І дроўцаў, і прадуктаў падвозіць малёх. Дзякуй яму, чаго там. Так і жыву.

— — — — —

Хадзіў сёння ў лясок, у раён балотца нашага. Балотца гэтае спрадвеку называлі Гаштолька. Кажуць, што там князь літоўскі Гаштольд замак свой каменны ўтапіў. З замка таго як бы агеньчыкі бывае што падымаюцца. Ну па начах, вядома, робіцца такое. Гэта быццам ваяры князя з паходнямі скачуць. Але байка гэта і нічога больш. Балотныя агні, як адзін разумны чалавек неяк тлумачыў нам у годзе гэтак… Эх, не памятаю ў якім годзе, ды і што тлумачыў не памятаю, але толькі памятаю, што не ваяры гэта ніякія. Няма там такога. А ўсё-ткі я туды па начах хадзіць баюся. Хоць і то скажу, што і хадзіць туды па начах няма чаго. Хіба што папараць-кветку пашукаць. Бо хто знойдзе яе той і ўладу мець будзе. Такая ёсць лягенда. Толькі вось навошта мне ўлада. Мне дык яна ні да чаго ўжо. Ах вось! Яшчэ ўспомніў, што пра балота тое балбаталі. Казалі людзі, што немцы там патапіліся. Разам з танкам сваім у прыдачу. Глупства гэта. Хіба туды б танк той прайшоў. Глупства.

— — — — — —

Лепш за суніцы мясцовыя я і не бачыў ніколі. Маю iх сёння лукошка цэлае. Амаль як клубніцы гарадскiя і саладзейшыя нашмат. Вару з ягадак лясных сочыва. Узімку дык яно яшчэ як спатрэбіцца.

— — — — — —

У ноч сёння была навальніца страшная. Спаць не мог. Хацеў ужо напісаць што-небудзь у дзённік гэты, але пры свечках пісаць цемнавата мне. Нiколi ў вёсцы нашай электрычнасці не было. Была б лямпа з лямпачкай, дык і святла б хапіла. А так… Не пісаў я нічога, толькі на навальніцу тую глядзеў. Успышкі тутака хвоі асвятлялі белым святлом… I тут я і ўбачыў… Людзей убачыў. Стаялі на ўскрайку ў шэраг. Па-дурному гэта, але падумаў я пра воінаў князя таго балотнага — Гаштольда. Вочы працёр. Гляджу, а ўжо і няма нічога. Здалося, ясны пень. Зараз, калі з раніцы пішу гэта, дык смешна мне, а ўначы было страшна.

— — — — — —

Хадзіў на рэчку нашу. Парыбаліў самую драбніцу. Злавіў худога карася. Хоць і дрэнь дробная, а ўсё лепш, чым нічога. Ды і вадзіца цурчала так… Эх, думаю, добра. Паветра, вада, ды лясок наш. Што яшчэ трэба.

— — — — — —

Устаў тут з раніцы, умыўся ну і пайшоў у лясок, у бок Лысага пагорка. Пра пагорак той балбаталі старыя ў вёсцы, калі я яшчэ хлапчуком быў, што стаяў на ім дом татаркі адной. І калі міма ехаў падарожнік, выскоквала яна, ды і біла яго паміж вачэй булавой булатнай. Таму, ясная справа, капец. А татарка ў дом яго цягнула і там рэзала на кавалчкi, як дзіка якога-небудзь, ну а потым смажыла ды ела. Чаго толькі не казалi людзі. А можа і праўда гэта. Хто ж ведае. Але мне дык не на ўзгорак гэты трэба было. Згарнуў я направа, каля пагорка, ды і да старога крыжа пайшоў. Стаіць там у лесе стары крыж. Жалезны! Кажуць людзі, што паўстанцам супраць цара пастаўлены ён. Там я і малюся часам. Да касцёла бліжэйшага мне тупаць далекавата. Цяжка ўжо. Я ж не хлопчык. А да крыжа гэтага дайсці магу. А потым яшчэ і да каменя вялікага паварочваю. Казала мне бабка адна, якой гадоў сто было, калі я яшчэ хлапчуком босым быў, дык вось казала мне яна, што з даўніх часоў да таго каменю хадзілі людзі, ну як быццам бы маліцца. Папы ды ксяндзы не ўхвалялі тое. Яно і ясна! Але толькі людзі ўсё роўна хадзілі. Вось і я хаджу. Камень той увесь мохам парос. А ў зямлю ўвайшоў глыбока. Дык вось і я да гэтай зямліцы роднай, можна сказаць, прырос.

— — — — — — —

Вось жа дзень сёння. Чакала мяне, можна сказаць, нечаканасць раптоўная. Прыехала да мяне праўнучка. Алеськай клічуць. Жыве та яна ў Амерыцы, куды яшчэ дачка мая даўным-даўно з'ехала. Рады быў я невымоўна, чаго там. Чайку ёй заварыў, з траўкамі ляснымі. Ну сядзім з ёй, балакаем. Ну і тут кажа яна мне:

— Дзеда, паехалі са мной у Амерыку, га? Чаго табе тут сядзець аднаму, без умоваў чалавечых. А ў нас у Лос-Анджэлесе дом…

— Дом? — у яе пытаю.

— Ага, дом, — кажа. — Давай да нас. У нас там акіян і пальмы, лекары для цябе добрыя, па пляжы шпацыраваць будзеш. На Галівуд паглядзіш.

— Галівуд у нас свой ёсць, — кажу ёй. — Кабак такі ў суседнім сяле быў.

Ну яна смяяцца пачала. Я таксама смяюся, а потым і кажу:

— Ну дык ты, Алеська, хочаш, каб я свой дом кінуў, і лясок свой, і балотца, і ў дзевяноста гадкоў у ваш Лох-Анджэляс паехаў? Каб удалечыні ад радзімы маёй яшчэ пару гадкоў пакруціўся?

— Так, дзеда, хачу, — кажа мне.

Ну я доўга думаць не стаў і кажу ёй:

— Дзякуй дараженькая, што не забылася на мяне. І адкажу я табе на добрую прапанову тваю так: зямля гэтая мне родная, ужо столькі гадоў тут жыву! Усе асінкi з елкамі на памяць вывучыў. І балотца мясцовае, як свае пяць пальцаў ведаю. А вы кажаце: едзь, дзед, са мной!

Бачу яна глядзіць уважліва на мяне. Слухае. Чаёк папівае. Ну і кажу:

— І ведаеш што, Алеська. Паеду я з табой! Паеду, вядома. Чаго я тут не бачыў? Балоты ды лес гэты? Пфф… Нагледзеўся ўжо. Хоць на старасці гадоў чалавекам пажыць. На акіян з пальмамі глянуць. Тут дык і без мяне абыдуцца. І балоты абыдуцца, і лясок, і Старшыня. Паеду, мілая, з найвялікшым маiм задавальненнем.

Абняліся мы з ёй, а ўвечары я яе спаць паклаў, а сам вось пішу сюды апошнія радкі. Пакіну тут дзённік гэты. Хай яго кабаны чытаюць, калі ў хату маю старую забрадуць. Кропка.

Рамонка

панядзелак

Добры дзень, Малыш. Я хачу расказаць табе сёе-тое цікавае, але спачатку давай з табою пазнаёмімся. Мяне клічуць Рамонка. Так-так, Рамонка. Так мяне звалі ў дзяцінстве і хоць я ўжо дарослая цётка, мяне па-ранейшаму так завуць. Табе, можа быць, цікава чаму? Проста ў мяне доўгія і кучаравыя валасы, светлыя, як пялёсткі рамонка. І клічуць мяне на самой справе Рамала. Маё імя падобна на слова рамонак, праўда? Мабыць, таму мяне ўсе называлі рамонкам з самага дзяцінства. Рамала — гэта незвычайнае і рэдкае імя. Ты, напэўна, ніколі не чуў такое. Рамала. Па праўдзе сказаць, я не ведаю чаму бацькі вырашылі назваць мяне так. Яны ў мяне былі фантазёры. А твае бацькі таксама такiя? Калі так, то табе напэўна не сумна з імі.

Распавяду яшчэ крыху пра сябе. Я страціла свой дом, то бок мне цяпер няма дзе жыць. Гэта вельмі сумна, Малыш, але так ужо здарылася. Ты калі-небудзь бачыў на вулiцы кацяня або шчанючка? Ты хацеў ім дапамагчы: накарміць іх, аднесці дадому, ці хаця б проста пагладзіць? Вось і я цяпер як бяздомнае кацянё. Толькі мяне няма каму пашкадаваць і пагладзіць. Але я не плачу з-за гэтага, Малыш, а наадварот смяюся.

У людзей бываюць непрыемнасці, ты, напэўна, ужо ведаеш пра гэта. Але сустракаць іх трэба з усмешкай. Тады і справіцца з імі лягчэй. Чалавек павінен быць моцным і ўмець змагацца з усімі непрыемнасцямі, і нават самымі непрыемнымі непрыемнасцямі. І ты абавязкова навучышся так рабіць, Малыш. Навучышся быць моцным і адважным і нічога НЕ баяцца. Навучышся НЕ плакаць, ці плакаць цiхенька — так, каб гэтага ніхто не чуў.

Дык вось, Малыш, я ўжо казала, што страціла свой дом. Таму мне давялося знайсці сабе новы. У нашым горадзе ёсць адзін стары закінуты дамок. Ён вельмі-вельмі стары. Калісьці там, як кажуць, жыла нейкая ці то князёўна, ці то графіня. А яшчэ ў гэтага дома ёсць вельмі прыгожы, каваны казырок і пад ім можна схавацца ад дажджу.

А ты любіш дождж, Малыш? А? Многія не любяць дожджык, а мне заўсёды падабалася гуляць пад ім і нават тупаць па лужынах. Толькі вось потым можна захварэць. Так што ты, можа быць, лепш так не рабі.

У гэтага старога дома ёсць прыгожыя драўляныя рамы, хоць шыбы ў іх ужо пабіліся. А акенцы на першым паверсе забітыя. Але я ўсё роўна знайшла маленькую шчыліну і прабралася ўнутр.

Ты бываў калі-небудзь у закінутым доме, Малыш? Гэта вельмі таямнічае месца. Тут шмат цёмных пакояў. А ты ўжо не баішся цемры? Калі баішся, то ведай, што цемра зусім не страшная. Шчыра кажу, на самай справе. Калі апынешся ў цемры і станеш баяцца, то проста зачыні вочы і ўяві, што ты на сонечным востраве, а вакол цябе блакітны акіян і высокія зялёныя пальмы. Гэта павінна дапамагчы табе не баяцца. Ну, а калі ўсё ж такі не дапаможа, то проста ўключы святло. Усё проста, Малыш. Шчолк! І ў тваім пакоі стане светла. Ведаеш, нават некаторыя дарослыя баяцца цемры, але яны ніколі не прызнаюцца табе ў гэтым. Звычайна дарослыя НЕ хочуць паказваць дзецям свае страхі. І я таксама не хочу.

аўторак

Я пішу для цябе гэты маленькі дзённік. Сёння, да прыкладу, аўторак, таму я і напісала: аўторак. Калі ты кожны дзень пішаш нешта ў сшытак гэта і называецца дзённік. Можа быць ты ўжо ходзіш да школы? Ці яшчэ не? У школе таксама ёсць дзённікі. І ў цябе будзе дзённік, Малыш, калі ты пойдзеш вучыцца ў першы клас.

Я ўжо казала табе, што ў мяне няма дома. Я бяздомная Рамонка. І мне самой чамусьці смешна ад гэтага. У цёткі Рамонкі няма ні толькі дома, але і грошай. Ты ж ведаеш, што ў тваіх бацькоў ёсць такія манеткі і паперкі — грошы. Ты не ведаеш навошта дарослыя гуляюць з імі? Ці ты ўжо досыць вялікі, каб разумець для чаго патрэбныя грошы? Шчыра казаць, дык я нават сама не вельмі разумею для чаго яны патрэбныя і чаму ў адных іх шмат, а ў іншых мала. Мне здаецца, так не сумленна. А ты як думаеш, Малыш? Добра калі б ва ўсіх людзей грошай было пароўну.

Зараз я табе распавяду, што я знайшла ў гэтым старым таямнічым доме. Табе ж цікава, праўда? Я ішла доўгімі цёмнымі калідорамі, а вакол было шмат пакояў, закрытых старымі дзвярыма. На столі вісела павуцінне, такое вялізнае, што я б, напэўна, магла iм накрыцца, як коўдрай. Я доўга ішла. Ішла і ішла, ішла і ішла. Гэта быў вельмі доўгі і таямнічы калідор. І, нарэшце, я ўбачыла дзверы. Яны былi самыя вялікiя і прыгожыя. Каб адкрыць гэтые дзверы трэба было пацягнуць за вялікае металічнае кальцо… Ты памятаеш я казала табе, што гэты дом належаў нейкай графіні або князёўне? Я падумала, што за дзвярыма былi яе пакоi. У графінь напэўна былі вельмі прыгожыя пакоi. Я доўга цягнула за металічнае калечка і нарэшце дзверы са скрыпам адкрылiся. Кры-і-і-і-і — так яны прарыпелі, адкрываючыся. Ведаеш, мне было страшна туды ўваходзіць. Бачыш, я табе шчыра прызнаюся ў гэтым. Каб сумленна прызнацца ў тым, што баішся чаго-небудзь, людзям вельмі трэба быць адважнымі. Мне было страшна, але я ўсё ж такі ўвайшла туды. І тады аказалася, што баяцца зусім і няма чаго. Калі ты будзеш вялiкi, дык заўважыш, што мы часта баімся таго, што насамрэч не страшна і наадварот: не баімся чаго-небудзь ад чаго лепш трымацца наводдаль.

Дык вось, Малыш, я ўвайшла ў гэты пакой.

«Раптам тут будзе прывід графіні…» — думала я.

Ух… Як мне было страшна, пакуль я не зразумела, што ў пакоі нічога няма, акрамя маленькага століка. Маленькі столік — гэта зусім не страшна, праўда, Малыш? І ведаеш, што стаяла на гэтым століку? Ну адгадай! Ха-ха, ты не адгадаеш. Там стаяў маленькі крыштальны шар на падстаўцы. І ён свяціўся ўсімі колерамі вясёлкі, хоць у пакоі было цёмна. Я хутка схапіла яго і выбегла з пакоя, прабегла назад па калідоры ў залу, у якой я жыла, і паглядзела ў шарык. Ох! Гэты шарык зіхацеў, як чароўны дыямент, уяўляеш, Малыш. І я ведала, што гэты шар — гэта маё шчасце, бо калі я глядзела ў яго я бачыла ўсе самыя шчаслівыя моманты свайго жыцця.

серада

Сёння серада, Малыш, і зноўку я пішу табе. У старым доме вельмі холадна, хоць і цяплей, чым на вуліцы. Здаецца, я не сказала, што ў нас у горадзе стаіць вельмі-вельмі халодная зіма. Мне вельмі хочацца спаць, але я пішу для цябе ў гэты дзённік.

Табе, напэўна, цікава, што я рабіла са сваім крыштальным шарам, у якім бачыла ўсе шчаслівыя моманты свайго жыцця? Я глядзела ў яго зноў і зноў, глядзела ўвесь час і не магла адарвацца.

І тут да мяне прыйшоў ён… Усахвацень. Ты ніколі не чуў пра яго? І я таксама ніколі пра такое не чула. Але вось ён прыйшоў і стаяў прама пасярод пакоя. Хочаш распавяду, як выглядае Усахвацень? Набярыся адвагі, Малыш, бо Усахвацень — даволі страшная істота. У яго лысая галава, а валасы смешныя і зачэсаныя прама на лысіну. У яго велізарныя вусы. І ён можа варушыць імі і нават хапаць вусамі нешта не вельмі вялікае. Напрыклад, ён можа ўзяць вусамі кружку і піць з яе, паднясучы яе да рота. Рот у яго, дарэчы, вялікі, і зубы моцныя і вострыя. Сам ён увесь пакрыты чырвона-зялёнай поўсцю, але на шыі як быццам чорны гальштук. Ён, мабыць, нагадвае бочку з вялікімі рукамі і нажышчамi. Ён быў нашмат вышэйшы за мяне ростам, хоць я даволі высокая. Вось так выглядаў Усахвацень. Уяўляеш, Малыш, як я спалохалася, калі яго ўбачыла?

— Ты хто такі? Чаго табе трэба? — крычу яму, а ён і адказвае:

— Добры дзень, Рамонка. Я Усахвацень, — а сам з вялікай чорнай кубэчкі нешта п'е, і вусамі яе трымае. — Аддай мне свой шар са шчасцем. А наўзамен я табе сёе-тое лепшае.

— Што ж можа быць лепшае за шчасце? — пытаюся я яго, а сама моцна так учапілася ў свой шар і да грудзей яго прыціснула.

— Поўны супакой, — кажа ён мне. — Станеш ты, Рамонка, спакойнай як ніколі. А далей і іншае шчасце знойдзеш, якога тут і ўявіць не можаш.

— Не веру я табе, — адказала я, а сама думаю:

«А можа і правы гэты Усахвацень! Стамілася я нешта ад турбот і трывог, а ён мяне супакоіць…»

І тут Усахвацень гэты і дастае нейкую бутэльку. Прама з воўны сваёй выграб яе.

— Выпі адсюль, — сказаў мне Усахвацень, — і будзе табе добра, як ніколі яшчэ не было, толькі аддай мне шар свой. Павер мне! Мы ж з табой адной крыві!

І тут у мяне, Малыш, рука як быццам сама сабой працягнулася і аддала я яму свой шар, з усімі сваімі шчаслівымі ўспамінамі. А наўзамен Усахвацень аддаў мне сваю бутэльку. Бутэлька гэтая, Малыш, зялёнага колеру і ўся ў павуціне была. А Усахвацень той схапіў мой шар і ў паветры растаў.

Як толькі ён знік я адразу ж і зразумела, што не трэба было аддаваць яму свой шар з самымі шчаслівымі момантамі ў жыцці. Ашукаў мяне подлы Усахвацень. Горка плакала я, але не ведала, як можна ўсё выправіць. Напэўна, ужо ніяк i нельга.

Паслухай мяне, Малыш. Паслухай, уважліва. Вось табе мая парада: ніколі не аддавай свайго шчасця і не губляй надзеі. Ты яшчэ вельмі маленькі і зможаш шмат зрабіць, калі станеш старэйшы. Не мяняй шчаслівы шар на зялёную бутэльку. Не вер Усахватню.

Ідзі наперад смела і не бойся прыгод, а потым, калі будзешь вялiкi, успомні пра гэты дзённік, які напісала для цябе цётка Рамонка. Ты зможаш па-новаму прачытаць яго. Ну а пакуль расці вялікі і моцны і шырэй адчыняй вочы на свет. Запомніў, Малыш, маю параду? Глядзі не забудзься на яе. Кахаю цябе. Твая Рамонка.

Аба Пятля (аўтро)

— Ты зразумеў сэнс? — спытаўся я ў сябра — простага пісьменніка.

— Я не зразумеў наогул ні храна, — сказаў мой сябар. — Навошта ты склаў гэтыя гісторыі?

— Каб ты зразумеў, што ўсе гэтыя персанажы толькі героі гульні Аба Петля, — адказаў я.

— Марк, ты не мог бы гаварыць больш ясна? — умольным тонам спытаў мой сябар.

— Ты заўважыў нешта схаванае ў гэтых гісторыях, сябар мой, — спытаў я.

— Не, — шчыра прызнаўся просты пісьменнік.

— Калі скласці загалоўкі ўсіх апавяданняў атрымаецца асэнсаваная фраза, але калі б я расказваў табе версію на мове ідыш, то тады не атрымалася б, калі шчыра. Але на тваёй мове — атрымліваецца фраза. І загаловак гэтага аутро таксама можна дадаць.

— Хопіць гаварыць загадкамі, Марк. Ну зрабi ласку, перастань, — зло сказаў мой сябар просты пісьменнік.

— Ну добра! Атрымаецца фраза: «манішка раба пятля».

— Манішка раба пятля? — перапытаў мой сябар.

— Так точна, — адказаў я.

— Па-мойму гэта нейкае трызненне, — сказаў мой сябар просты пісьменнік. — Ты не мог бы напісаць нешта папрасцей? Ёсць столькі добрых жанраў: фэнтэзі, дэтэктыў іранічны…

— Ты маеш рацыю! — проста адказаў я свайму сябру.

— Вось-вось, — узрадаваўся мой сябар просты пісьменнік.

Я нахіліўся да яго і сказаў шэптам на вуха:

— Насамрэч, загалоўкі наогул не патрэбныя. І калі ты думаеш што нешта зразумеў, дык я нічога не маю супраць. Але ўсе хлопчыкі і дзяўчынкі толькі цацкі ў Яе руках.